علی بن محمد سمری

نیابت

حسین بن روح نوبختی پس از بیست و یک سال تلاش و خدمت، به دستور حضرت بقیة الله الاعظم (عج)، شخصیت گرانقدری از بغداد به نام علی بن محمد سمری را به نیابت معرفی کرد.
علی بن محمد سمری از اصحاب امام حسن عسکری (ع)، و از خواص شیعه در زمان خود بود. او از شعبان 326 تا نیمه شعبان 329 هجری قمری نیابت امام را بر عهده گرفت. ولی هنگام مرگ کسی را، به عنوان جانشین خود معرفی نکرد.
مدت نیابت علی بن محمد سمری، نسبت به سه نایب خاص دیگر، کمتر بود و تنها سه سال ادامه یافت، با این که نیابت عثمان بن سعید، نخستین نایب امام زمان (ع) حداقل پنج سال و نیابت فرزندش محمد بن عثمان، به مدت چهل سال و نیابت حسین بن روح نوبختی به مدت بیست و دو سال به طول انجامید.

وظایف علی بن محمد

احمد بن محمد صفوانی نقل کرده است که حسین بن روح به علی بن محمد سمری امر نیابت را وصیت کرد. سمری هم همان کارهای نوبختی را انجام می داد. اما وقتی زمان مرگ علی بن محمد سمری فرا رسید، شیعیان به حضور من آمدند و از وکیل و نایبش پرسیدند، او گفت: «مأمور نیستم به عنوان نایب، کسی را معرفی کنم! خدا را امری است که خود به انجام می رساند.»

کرامات

از علی بی محمد کرامات بسیار زیادی هم دیده شد که هر یک کمال ایمان او را نشان می دهد. از جمله خبری است که صدوق ده سال بعد از شروع غیبت، از صالح بن شعیب طالقانی نقل می کند.
صالح می گوید: «احمد بن ابراهیم بن محلد» به من گفت: در بغداد نزد مشایخ و علما رسیدم. در آن مجلس «علی بن محمد سمری» بدون مقدمه گفت: «خدا «علی بن حسین بن بابویه» [پدر صدوق] را رحمت کند.» مشایخ تاریخ این روز را یادداشت کردند. بعد خبر رسید که علی بن حسین بن بابویه در همان روز درگذشته است.

توقیع امام زمان (عج)

«ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه» به نقل از «احمد بن حسن» نقل کرده است که: در همان سالی که علی بن محمد سمری رحلت کرد، در بغداد بودم. چند روز پیش از وفات نزدش رفتم و توقیعی را به مردم نشان داد که در آن نوشته بود:
«بسم الله الرحمن الرحیم
یا علی بن محمد السمری اعظم الله اجر اخوانک فیک؛ فانک میت ما بینک و بین سته ایام فاجمع امرک و لا توص الی احد فیقوم مقامک بعد وفاتک، فقد وقعت الغیبه التامه فلا ظهور الا بعد اذن الله تعالی ذکره و ذلک بعد طول الامد و قسوه القلوب و امتلاء الارض جورا و سیاتی شیعتی من یدعی المشاهده. ( و الارتباط بالامام الغائب بعنوان النائب الخاص). الا فمن ادعی المشاهده قبل خروج السفیانی و الصیحه فهو کذاب مفتر و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم؛
به نام خداوند بخشنده مهربان
ای علی بن محمد سمری! خداوند در سوگ فقدان تو پاداشی بزرگ به برادرانت عطا کند. تو تا شش روز دیگر از دنیا خواهی رفت. کارهایت را مرتب کن و هیچ کس را به جانشینی خود مگمار. دروان غیبت کامل فرا رسیده است و من جز با اجازه خداوند متعال ظهور نخواهم کرد و ظهور من پس از گذشت مدتی طولانی و قساوت دلها و پر شدن زمین از ستم خواهد بود. افرادی نزد شیعیان من مدعی مشاهده من (ارتباط با من به عنوان نایب خاص) خواهند شد. آگاه باشید که هر کس پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی چنین ادعایی بکند، دروغگو و افترا زننده است و هیچ حرکت و نیرویی جز به خداوند عظیم نیست.»

وفات علی بن محمد

حسن بن احمد نقل کرده است که ما توقیع شریف را نوشته و نسخه برداری کردیم و از نزد علی بن محمد سمری بیرون رفتیم و شش روز دیگر، مجددا به محضرش شرفیاب شدیم. دیدیم وی در حال جان دادن است. در آن حال، یکی از هم نشینان از او پرسید: «وصی تو پس از وفاتت کیست؟» وی به آرامی پاسخ داد: «لله أمر هو بالغه و قضی؛ خداوند را امری است که خود آن را به بلوغ و اتمام خواهد رسانید.» این جمله را گفت و روح از بدنش به ریاض جنان پرواز کرد.
علی بن محمد سمری شش روز پس از دریافت توقیع از محضر مبارک امام زمان (عج)، در نیمه شعبان سال 329 هجرى قمرى در گذشت و در بغداد دفن شد. مدفن وى نزدیک آرامگاه عالم و محدث بزرگ ثقه الاسلام محمد بن یعقوب کلینى است.
پس از درگذشت ابوالحسن علی بن محمد سمری، مرحله جدیدی در تاریخ که به دوران غیبت کبری معروف است، آغاز شد.