طفره ناپذیری اعجاز

هر امر ممتدی که یکی از انواع امتداد را داشته باشد، چه این امتداد، امتداد زمانی باشد یا مکانی، جوهری باشد یا وجودی، اول، وسط، و آخری دارد و اگر موجودی این امر ممتد را طی کند و از اولش به آخر برسد، حتما وسط را هم طی می کند؛ برای مثال، اگر موجودی در شرق باشد و موجود دیگری در غرب، و متحرکی بخواهد از شرق به غرب، یا از غرب به شرق حرکت کند، فاصله‌ بین این دو را حتما به نحوی طی می کند؛ یا افقی و روی زمین یا در زیر زمین، یا قوسی و در هوا، سریع، یا کند، در هر صورت، باید طی شود. طفره یعنی اینکه متحرکی از مبدئی به منتهایی برسد ولی بین مبدأ و معاد را طی نکند. طفره، مستحیل است؛ زیرا معنایش این است که بود و نبود آن وسط، یکی باشد. در مسئله آفرینش انسان که ذات اقدس اله فرمود: «إنی خالق بشرا من صلصال من حماء مسنون* فإذا سویته ونفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین؛ من آفریننده ی بشری از گل خشکیده از لجن مانده بد بوی خواهم بود* پس وقتی آن را پرداختم و از روح خود در آن دمیدم برای او به سجده در افتید» (حجر/ 28-29)، این حرکت انسان از جماد به بشر شدن، یا تدریجی و همراه با کندی است به نحوی که اول، جماد تبدیل به نبات شده و سپس به حیوان و آنگاه به انسان تبدیل می شود، یا اینکه سیر مزبور به طور سریع صورت گرفته است و در هر حال چنین تحولی معقول و قابل قبول است ولی مستحیل است شیء، بدون آنکه مراحل نباتی و حیوانی را طی کند، ناگهان از جمادی به انسانیت برسد.
در اعجاز هم هیچ گاه طفره رخ نمی دهد و به طور قطعی، مراحل میانی بین آغاز و انجام طی می شود. قرآن کریم درباره‌ عیسی مسیح می فرماید: «وإذ تخلق من الطین کهیئة الطیر بإذنی فتنفخ فیها فتکون طیرا بإذنی؛ به یاد آور ای عیسی، که به اذن من از گل، مانند جسد و هیئت مرغی را ساخته و در آن دمیدی و به امر من و اذن من به مرغی تبدیل گردید» (مائده/ 110)، این آیه‌ کریمه به معنای صورت گرفتن طفره نیست، بلکه مقصود آن است که همان مراحل تدریجی تبدیل شدن ذرات خاک و گل به مرغ و پرنده را حضرت مسیح (ع) در زمان کوتاهی و به صورت خارق العاده و با اذن خداوند انجام داد. بنابراین، چه در افعال خاص خداوند، و چه در اعجاز رسولان الهی طفره ای رخ نمی دهد و همه چیز بر اساس علت و اسباب خود صورت می گیرند اگرچه مردم عادی علل و اسباب امور اعجازی را نمی بینند و ممکن است خیال کنند که علل و اسبابی در کار نیست؛ البته علم عادی به آن دسترسی ندارد تا روزی در اثر رشد علمی جامعه، افراد عادی هم بتوانند کار پیامبران پیشین را بر اساس اسلوب های علمی انجام دهند.