اسلام نامی برای همه شرایع در آیات قرآن

نام اسلام در قرآن کریم درباره امت های گذشته نیز آمده است، خداوند در سوره یونس (ع) می فرماید: نوح (ع) به قوم خود گفت: «فإن تولیتم فما سألتکم من أجر إن أجری إلا علی الله و أمرت أن أکون من المسلمین؛ اگر از دعوت من روی گردانید، من از شما پاداشی نمی خواهم، مزد من، تنها بر خدا است! و من دستور دارم که از مسلمانان باشم.» (یونس/ 72)
و درباره ابراهیم (ع) فرموده:
1- «ما کان إبراهیم یهودیـا و لا نصرانــیـــا ولکن کان حنیفا مسلمــا و ما کان من المشرکین؛ ابراهیم نه یهودی بود و نه نصرانی، بلکه موحدی خالص و مسلمان بود؛ و هرگز از مشرکان نبود.» (آل عمران/ 67)
2- «و وصی بهآ ابراهیم بنیه و یعقوب یا بنی ان الله اصطفی لکم الدین فلاتموتن الا و انتم مسلمون؛ ابراهیم و یعقوب، فرزندان خود را به (آیین اسلام) سفارش کردند و گفتند: فرزندان من: خداوند این دین را برای شما برگزیده است، و شما جز به آیین اسلام از دنیا نروید.» (بقره/ 132)
3- «ما جعل علیکم فی الدین من حـرج مله ابیکم ابراهیم هو سماکم المسلمین من قبل؛ خداوند در این دین که دین پدر شما ابراهیم است، هیچگونه سختی و تنگنائی قرار نداد، او شما را در گذشته مسلمان نامید.» (حج/ 78)
در سوره ذاریات درباره شهر قوم لوط فرموده: «فــاخرجنا من کان فیها من المؤمنین* فما وجدنا فیها غیر بیت من المسلمین؛ ما مؤمنانی را که در آن شهر بودند بیرون بردیم. ولی جز یک خانواده از مسلمان در تمام آنها نیافتیم.» (ذاریات/ 36-35)
درباره موسی (ع) می فرماید: او به قوم خود گفت: «یا قوم ان کنتم امـنتم بالله فعلیه توکلوآ ان کنتم المسلمین؛ ای قوم من! اگر به خدا ایمان آورده اید، بر او توکل کنید اگر مسلمانید.» (یونس/ 84)
در سوره اعراف سخن ساحران فرعون را یاد می کند که گفتند: «ربنا افرغ علینا صبرا و تو فنا المسلمین؛ پروردگارا! شکیبائی و استقامت را بر ما فرو ریز! و ما را مسلمان بمیران.» (اعراف/ 26)
در سوره یونس در داستان فرعون می فرماید: «حتی اذا ادرکه الغرق قال امنت انه لا اله الذی امنت به بنو اسرائیل و انا من المسلمین؛ هنگامیکه غرقاب او را در خود کشید، گفت: ایمان آوردم که هیچ معبودی، جز کسی که بنی اسرائیل به او ایمان آورده اند، وجود ندارد؛ و من از مسلمانان هستم.» (یونس/ 90)
درباره نامه سلیمان به ملکه سبا و سخن او به اطرافیان در سوره نمل آمده: «انه من سلیمن و انه بسم الله الرحمن الرحیم* الا تعلوا علی و اتونی مسلمین؛ این نامه از سلیمان است، و چنین می باشد: به نام خداوند بخشنده بخشایشگر. نسبت به من برتری جوئی نکنید و در حالی که مسلمانید به سوی من بیایید.» (نمل/ 31-30)
و در همین سوره می فرماید: «یا ایها الملوا ایکم یاتینی بعرشها قبل ان یاتونی مسلمین؛ ای بزرگان! کدام یک از شما تخت او را برای من می آورد پیش از آنکه آنان اسلام آورده نزد من آیند.» (نمل/ 38)
درباره حواریان عیسی (ع) در سوره مائده می فرماید: «و اذ اوحیت الی الحواریین ان امنوا بی و بــرسولی قالوا امنا و اشهد بانا مسلمون؛ و زمانی که به حواریان وحی فرستادیم که: به من و فرستاده من، ایمان آوردید! گفتند: ایمان آوردیم، و گواه باش که ما مسلمانیم.» (مائده/ 111)
در سوره آل عمران می فرماید: «فلما احس عیسی منهم الکفر قال من انصاری الی الله قال الحواریون نحن انصار الله امنا بالله و اشهد بانا مسلمون؛ هنگامی که عیسی از آنان احساس کفر کرد، گفت: یاوران من به سوی خدا کیانند؟ حواریان گفتند: ما یاوران خدائیم؛ به خدا ایمان آوردیم؛ و تو گواه باش که ما مسلمانیم!» (آل عمران/ 52)
این اصطلاح نسبت به امت های گذشته منحصر به قرآن نیست، در دیگر مدارک اسلامی نیز، در مواردی از ذکر سرگذشت آنان آمده است، مثلا: ابن سعد به سند خود از ابن عباس آورده که او پس از یادآوری خروج نوح از کشتی گفته است: "پدران نوح تا آدم (ع) همگی بر دین اسلام بوده اند". و در روایت بعد از آن چنین است: فاصله میان آدم و نوح ده قرن طول کشیده که همه بر دین اسلام بودند و در دنباله روایت ابن عباس آورده است: او درباره کسانی که از کشتی بیرون آمدند و در شهری سکنی گزیدند گفته است: جمعیت آنان فزونی یافت و به یکصد هزار نفر رسیدند که همگی بر دین اسلام بودند.