اعمال خیر غیرمسلمانان از نظر عدل الهی

یکی از مسائلی که در بحث عدل الهی مورد گفتگو قرار می گیرد مسأله اعمال خیر غیرمسلمانان است. امروز این سؤال در میان طبقات مختلف از جاهل و عالم و بیسواد و تحصیلکرده مطرح است که آیا کارهای خیر افراد غیرمسلمان مقبول است یا غیرمقبول، اگر مقبول است پس چه فرق می کند که انسان مسلمان باشد یا نباشد، عمده این است که در دنیا کار خیر بکند، فرضا مسلمان نبود و یا هیچ دینی نداشت زیانی نکرده است و اگر غیرمقبول است و یکسره پوچ و باطل است و اجر و پاداشی نزد خدا ندارد با عدل الهی چگونه سازگار است؟
عین این پرسش از نظر تشیع در دائره اسلام می تواند مطرح شود: آیا عمل مسلمان غیرشیعه مقبول درگاه الهی است یا پوچ و باطل است؟ اگر مقبول درگاه الهی است پس چه فرق می کند انسان مسلمان شیعه باشد یا مسلمان غیرشیعه، عمده این است که انسان مسلمان باشد، فرضا شیعه نبود و ولایت اهل البیت را نداشت زیانی نکرده است، و اگر مقبول نیست با عدل الهی چگونه سازگار است؟
در گذشته، این مسأله فقط در میان فلاسفه و در کتب فلسفی مورد بحث و گفتگو واقع می شد ولی در زمان ما به میان همه طبقات کشیده شده است. کمتر کسی را می توان یافت که لااقل در ذهن خود و برای خود این مسأله را طرح نکند. فلاسفه الهی از این دیدگاه بحث می کردند که اگر بنا شود همه مردمی که از دین خارجند اهل شقاء و عذاب الهی باشند لازم می آید که در نظام هستی غلبه با شر و قسر باشد، در حالی که این مطلب از اصول قاطع و مسلم است که اصالت و غلبه برای سعادتها و خیرهاست نه برای بدبختیها و شرور.
بشر، گل سرسبد آفرینش است، همه چیز دیگر برای خاطر او (البته به مفهوم صحیحی که حکیمان از این مطلب درک می کنند نه به مفهومی که معمولا کوته نظران می اندیشند) خلق شده است. اگر بنا باشد که بشر خودش برای دوزخ آفریده شده باشد یعنی مال اکثریت انسانها دوزخ باشد پس باید اعتراف کرد که خشم خدا بر رحمتش می چربد، زیرا اکثریت مردم از دین حق بیگانه هستند، تازه آنها هم که به دین حق مشرفند، از لحاظ عمل دچار ضلالت و انحرافند. این بود طرح بحث در نزد فیلسوفان.
قریب نیم قرن است که بر اثر سهولت ارتباطات میان ملل مسلمان و غیرمسلمان و ازدیاد وسائل ارتباطی و بالا رفتن میزان مراوده ملتها با یکدیگر، این مسأله در میان عموم طبقات، خصوصا طبقه به اصطلاح روشنفکر مورد پرسش و گفتگو است که آیا شرط حتمی قبول شدن اعمال صالح، اسلام و ایمان است؟ اینها وقتی که در زندگی بعضی از مخترعین و مکتشفین بشر در عصر اخیر که مسلمان نیستند ولی خدمات بسیار ارزنده ای به بشریت کرده اند، مطالعه می کنند و آنها را لایق پاداش می یابند و از طرف دیگر قبلا چنین می اندیشیده اند که عمل غیرمسلمان مطلقا هبا و هدر است، سخت دچار تردید و اضطراب می گردند. بدین ترتیب مسأله ای که سالها در قلمروی خاص فیلسوفان بود به میان محافل عامه مردم پا گذاشت و به صورت اشکالی در مسأله عدل الهی درآمد. البته این اشکال مستقیما مربوط به عدل الهی نیست، این اشکال مربوط به دید اسلام درباره انسان و اعمال انسان است و از این نظر با عدل الهی مربوط می گردد که به نظر می رسد اینگونه دید و اظهار نظر درباره انسان و اعمال او و معامله حق متعال با او بر خلاف موازین عدل الهی است.