معنا و مفهوم بیعت و نتیجه نقض آن

بیعت از ماده بیع به معنی فروختن است. حقیقت بیعت پیمان است، همین چیزی است که ما امروز در مواقعی به آن می گوییم دست دادن. مثلا شخصی می گوید اگر من افرادی کمک پیدا کنم حاضرم پانصد هزار تومان برای فلان کار خیر سرمایه گذاری کنم. به یکی که آنجا نشسته و چنین روحی دارد می گوید حاضری همین مقدار سرمایه گذاری کنی؟ می گوید بله، می گوید دست بده.
این دست دادن چیست؟ فردی حرف می زند، یک حرف هم دیگری می زند، ولی وقتی که می خواهند این را به صورت مؤکد در بیاورند، دستهایشان را روی همدیگر می گذارند. این دستها را که می گیرند و فشار می دهند، این فشار دادن یعنی من قول دادم، من متعهد شدم. در عرب هم همین کار معمول بوده که اسم این را می گذاشتند بیعت. وقتی کسی (می خواست) آمادگی خودش را برای امری، برای نصرت و یاری شخصی، یا به عنوان خلافت او اعلام کند، می آمد دست می داد و بیعت می کرد و این را پیمان خیلی مؤکدی می شمردند و نقض بیعت را جایز نمی دانستند و طبعا هم جایز نیست نقض بیعت را می گفتند نکث، که در قرآن نیز آمده: «فمن نکث فانما ینکث علی نفسه و من اوفی بما عاهد علیه الله فسیوتیه اجرا عظیما؛ پس هر که پیمان بشکند، تنها به زیان خود می شکند پس هر که پیمان بشکند، تنها به زبان خود می شکند، و هر که بر آنچه با خدا عهد بسته وفادار بماند، به زودی خدا پاداشی بزرگ به او می بخشد» (فتح/ 10)، چون وفای به پیمان یک امر عقلی و انسانی است: «یا ایها الذین امنوا اوفوا بالعقود؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! به قراردادهای خود وفا کنید» (مائده/ 1).
در بیعت با بشر دو طرف است، یعنی هر دو طرف سود و زیان دارند، سودی اگر باشد مال دو طرف است، زیانی هم باشد مال دو طرف است. وقتی که شخصی با یک نفر دیگر بیعت می کند بر خلافت، بر حکومت و امثال اینها، آن کسی که بیعت می گیرد، از تابعین خودش سود می برد و در مقابل، متعهد است به اینها سود برساند. اما اگر انسان با خدا بیعت کند، آن که سود نمی خواهد و بی نیاز از سود است خداست و آن که صددرصد سود می برد بنده است. نتیجه این است که اگر بیعت را نقض کند آن که ضرر می برد باز صددرصد بنده است نه خدا. لهذا می فرماید چون طرف بیعت خداست «فمن نکث» پس هر کسی که این بیعت را نکث کند و بشکند به ضرر دو طرف است یا به ضرر یک طرف؟ به ضرر یک طرف. آن طرف همان طور که از نفعش بی نیاز است، از ضررش هم بی نیاز است. اما اگر کسی نقض بیعت نکند و به پیمان خودش باقی بماند خدا اجر عظیم به او می دهد. اجری که در مقیاس الهی عظیم باشد دیگر برای ما قابل توصیف نیست.