نحوه برخورد خداوند با اعمال خوب مؤمن

کی انسان از عمل خودش حداکثر بهره را می برد (و به) سعادت جاویدان اخروی، قرب به ذات حق، دوری از عذاب الهی و به دنیای سعادتمند (نائل می شود؟) آن وقتی که به نور خدا روشن باشد و برای خدا کار کند، می شود: «لیجزیهم الله احسن ما عملوا؛ تا خدا بهتر از آنچه انجام داده اند به ایشان جزا دهد.» یعنی حداکثر آنچه که به یک عملی می شود پاداش داد، پاداش داده می شود و دیگر جای خالی نیست، دنیایش هست، آخرتش هم هست. بعد می فرماید: «و یزیدهم من فضله؛ از فضل خودش یک چیز اضافه هم می دهد» (نور/38) یعنی علاوه بر اینکه حداکثر پاداش را می دهد، اضافه بر پاداش هم از فضل خودش می دهد، که یک منطقی هست در قرآن کریم تقریبا به همین مضمون و به عبارات مختلف و آن اینکه اگر کسانی در راه خدا باشند، اینکه عملشان حداکثر پاداش داده می شود به جای خود، آنچه می خواهند به آنها داده می شود نیز به جای خود: «و من اراد الاخرة و سعی لها سعیها و هو مؤمن فاولئک کان سعیهم مشکورا؛ و هر کس آخرت بخواهد و با سعی لازم برای آن بکوشد -در حالی که مؤمن باشد- آنانند که از سعیشان قدردانی خواهد شد.» (اسراء/19) علاوه بر آن « لهم ما یشاؤون فیها و لدینا مزید؛ برایشان هر چه بخواهند در آنجا موجود است و نزد ما بیشتر نیز هست.» (ق/35) در اینجا چون راه فطری و طبیعت بشر است، یک چیزهایی هم که نخواسته اند مافوق خواسته به آنها تفضل می شود. تعبیر دیگر چنین است: «من کان یرید حرث الاخرة نزد له فی حرثه؛ هر کس کشت آخرت را بخواهد به کشت او می افزاییم.» (شوری/20)
تعبیر دیگری در چند جای قرآن هست که آن خیلی عجیب است. در بعضی آیات، قرآن می گوید اگر کسی کار بد بکند به همان اندازه که کار بد کرده به او کیفر می دهند و اگر کار خوب بکند چند برابر کار خوب به او (پاداش) می دهند: «من جاء بالحسنه فله عشر امثالها؛ کسی که کار خوب بکند ده برابر به او پاداش می دهند.» (انعام/160) یک منطق دیگری در قرآن هست که خیلی لطیف و عالی است و آن این است: «و من یقترف حسنه نزد له فیها حسنا؛ (این خیلی عجیب است!) اگر کسی کار نیک و زیبا بکند ما به زیبایی کارش می افزاییم.» (شوری/23) یعنی ما گریم و پرداختش می کنیم. وقتی کار در مسیر خلقت و رضای الهی قرار بگیرد اینچنین است. شما کاری را در مسیر رضای الهی انجام بدهید، بسا هست این کار شما معایب و نواقصی دارد، اما خدا به فضل و لطف خودش آن معایب و نواقص را برطرف می کند و زشتی های عمل شما را از بین می برد و تبدیل به زیبایی می کند. خدا نسبت به کار نیک مشاطه گری می کند، بدی هایش را می پوشاند و به جایش خوبی می آورد.
پس این دو مطلب است: یکی اینکه یک کار خوب که انسان می کند خدا آن را ده تا کار خوب حساب می کند. این، جنبه کمیت کار است، یعنی لطف الهی بر کمیتش می افزاید. یکی هم جنبه کیفیت کار است که انسان یک کار نیمه زیبا انجام می دهد، بعد می بیند خدا تمام زیبا به او تحویل می دهد. اینها همه فرع بر این است که انسان به آن نور هدایتی که سراسر عالم را گرفته است روشن باشد، کور و تیره و گمراه نباشد. این معجزه ها همه از همان روشنی ایمان و روشن بودن به مقصد اصلی خلقت پیدا می شود: «لیجزیهم الله احسن ما عملوا؛ که خدا پاداش بدهد به آنها به نیکوترین وجهی که عمل کرده اند.» مقصود این است که آن عملی که انجام داده اند، به حد احسنی که می شد آن را انجام دهند، آن طور به آنها پاداش می دهد. این آن عملی است که انجام داده و خواسته اند: «و یزیدهم من فضله؛ و به فضل خودش باز (بر پاداش) اضافه می کند.» (نور/38)