حساب و نظم معین در دستگاه خلقت

در قرآن کریم در آیه 5 سوره الرحمن آمده: «الشمس و القمر بحسبان؛ خورشيد و ماه بر حسابى (روان)اند» در این آیه این مطلب مطرح می شود که در کار عالم حساب و نظم برقرار است، چیزی بی حساب و بی قاعده وجود ندارد. در زبان عربی یک حسبان داریم و یک حسبان که این دو مصدر هستند و یک فعل داریم یکی حسب و دیگری حسب. حسب مصدرش حسبان است و حسب مصدرش حسبان. حسب یعنی گمان کرد حسبان یعنی گمان کردن. ولی حسب یعنی حساب کرد. حسب حسبانا یعنی حساب کرد حساب کردنی.
می فرماید: «الشمس و القمر بحسبان» خورشید و ماه با حسابی موجود هستند یعنی در کار اینها حساب و نظم معین هست، در حرکاتی که اینها دارند حساب و نظمی در کار است. در حرکت وضعی و حرکت انتقالی که هر یک از این ذرات آسمانی بلکه کهکشانها صدها جور حرکت دارند -و در همه چیزشان- حساب است تصادفات و بی نظمی در کار عالم وجود ندارد. چرا این را می گوید؟ بعد خواهیم گفت، برای اینکه انسان را بگوید: ای انسان! سر را تسلیم حساب کن، خیال نکن در کار عالم حسابی نیست: «الا تطغوا فی المیزان* و اقیموا الوزن بالقسط و لا تخسروا المیزان؛ هرگز در میزان عدل تعدی نکنید* و هر چیز را به ترازوی عدل و انصاف بسنجید و هیچ در میزان کم فروشی نکنید» (الرحمن/ 8-9).