سؤال و جواب در قیامت

در آیه 39 سوره الرحمن آمده: «فیومئذ لا یسئل عن ذنبه انس و لا جان» قیامت جایی است که دیگر احتیاج به اینکه بخواهند از گناه کسی -از انسی و از جنی- بپرسند نیست بلکه آنها را می شناسند. در قیامت مواقفی هست: آیا سؤال و جواب هست یا نیست؟
سؤال و جواب هست «وقفوهم انهم مسؤلون؛ و آنها را نگه دارید که بازخواست خواهند شد»، (صافات/ 24) ولی سؤال و جواب نه برای کشف و تحقیق است. قرآن کریم همه اینها را در کنار یکدیگر ذکر می کند. یک جا می گوید در قیامت سؤال است. جای دیگر می گوید در قیامت ''سؤالی'' نیست یعنی نوعی از سؤال نیست. در قیامت از زبان ها سؤال نیست، از اعضا و جوارح سؤال است. اینها همه برای این است که ما آنچه را که در آنجا هست با آنچه که در دنیاست مقایسه نکنیم. سؤال دنیا بازپرسی و تحقیق است یعنی سؤال کننده و قاضی محکمه متهمین را می آورد سؤال پیچ می کند برای اینکه با سؤالات مختلف که از آنها جواب می گیرد تناقضات گفته هایشان را کشف می کند، بعد می گوید تو آنجا این جور گفتی، اینجا چرا این جور گفتی؟ به قرینه آن حرف یک حرف دیگر از او بیرون می کشد. آخر کار، او چون قوی تر و مقتدرتر است می تواند آن حقیقت را کشف کند و لهذا اگر متهم قوی تر از قاضی باشد آنچنان جواب هایش را تنظیم می کند که هیچ تناقضی در نیاید و حقیقت را تا آخرین مرحله مکتوم می کند، قاضی هم ده برابر معمول بازپرسی می کند آخر چیزی پیدا نمی کند، مجبور است قرار منع صادر کند.
آیا در قیامت چنین سؤالی هست؟ یعنی از افراد که سؤال می کنند سؤال تحقیقی است؟ نه، سؤال هست ولی این سؤال ها سؤال تحقیقی نیست. آیا اتمام حجت است؟ نه. سؤال قهری و جواب قهری است، دارد بیان می کند. برای مأمورین الهی احتیاجی نیست که مثلا بیایند به افرادی که محشور و زنده و حاضر در قیامت می شوند بگویند جنابعالی جزو گناهکاران هستید یا جزو مطیعان؟ شما را در کدام صف قرار بدهیم؟ همان جا با آنچه که دارند می شناسند. فورا یکی را موی پیشانی اش را می گیرند، یکی را پایش را می گیرند، بستگی دارد که نوع جرمش چه باشد. آن که جرمش در سرش بوده، در مغزش و از فکرش بوده از پیشانی اش می گیرند. آن که جرمش در پایش بوده از پایش می گیرند. آن که جرمش در دستش بوده از دستش می گیرند. خودش نشان می دهد، احتیاج به سؤال ندارد. «فیومئذ لا یسئل عن ذنبه انس و لا جان» در آن روز از گناهش پرسش نمی شود انسی و جنی، یعنی آن نوع پرسشی که نیاز به تحقیق داشته باشد نیست. از کجا می گوییم آن نوع پرسش نفی می شود؟ چون بعد می گوید: «یعرف المجرمون بسیماهم» (الرحمن/ 41) اینها از همان سیما شناخته می شوند، دیگر احتیاجی به سؤال نیست.