سیر انسانها به سوی بهشت و جهنم در همین دنیا

در قرآن در آیه 10 سوره فاطر آمده است: «الیه یصعد الکلم الطیب و العمل الصالح یرفعه؛ سخن پاک (عقیده پاک) به سوی پروردگار بالا می رود و عمل پاک سخن پاک را بالا می برد» درباره کار خیر (است) که این آیه را دو جور می شود خواند یعنی دو جور می شود ضمیرها را برگرداند و در آن واحد هر دو درست است: یکی این که  عمل است که ایمان را تقویت می کند، و این معنا شک ندارد، درست است. به گونه دیگر: سخن پاک بالا می رود و ایمان است که عمل را بالا می برد، یعنی عمل خالص و عمل پاک مشروط به ایمان پاک است. هر دو درست و حتی آیه می تواند در آن واحد شامل هر دوی این ها باشد. قرآن کریم راجع به سخن پاک یعنی عقیده پاک می گوید او بالا می رود، ولی عقیده ناپاک چطور؟ آن را دیگر نمی گوید بالا می رود، می گوید: «اسفل السافلین؛ او در پایین ترین پایین ها است» (تین/ 5)
همین طور که یک جنین هر کارش بکنند نمی تواند عالم بعد از جنین را آن چنان که هست درک کند مگر به وسیله تمثیلات و تشبیهات، ما هم نمی توانیم آن عوالم را که نرفته ایم درست درک کنیم ولی اجمالا از راهنمایی هایی که اولیای دین کرده اند این قدر می فهمیم که عالم بالاتر از این عالم ما وجود دارد و عالم پایین تر از عالم ما وجود دارد. عالم بالاتر از عالم ما عالمی است که عقاید پاک و اعمال خیر به سوی آن بالا می رود. عالم پایین تر از عالم ما عالمی است که افکار ناپاک، نیت های سوء و شر، عقاید سخیف و باطل، عنادها، کبرها، حسادت ها، ریاکاری ها، عجب ها، پلیدی ها، گناه ها، فسق و فجورها این ها همه تجسم پیدا می کنند و به آنجا سرازیر می شوند.
پس گویی الان که ما در این جا هستیم در وسط دو عالم قرار گرفته ایم که به یک اعتبار یکی بالاست و دیگری پایین، به یک اعتبار یک عالم در راست ما قرار گرفته است یک عالم در چپ ما (نه چپ انسان، چپ کل عالم)، یک عالم در راست این عالم ما، در راست این حیات طبیعی که ما هستیم قرار گرفته است و یکی در چپ این عالم. آن بالا را راست عالم می گویند، و پایین را چپ عالم. آن بالا همان است که آن را بهشت نامیده اند و دار نعیم و سعادت و سرور است، به آنجا ما می رسیم اگر چنین توفیقی پیدا کنیم، آن دیگری که پایین است، تاریک است، تسفل است، رو به پایین رفتن است و در آنجا عذاب و رنج و درد و شقاوت و بدبختی است. آن را عالم پایین یا شمال این عالم می گویند. (شمال یعنی چپ نه شمال در مقابل جنوب. شمال عالم است یعنی چپ عالم است). در مورد آن اولی همیشه تعبیر یا راست است یا بالا و در مورد این دومی تعبیر یا چپ است یا پایین.