خطر دوستی با یهود

در آخرین آیه سوره ممتحنه آمده: «یا ایها الذین امنوا لا تتولوا قوما غضب الله علیهم قد یئسوا من الاخرة کما یئس الکفار من اصحاب القبور؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! مردمی را که خدا بر آنها خشم گرفته به دوستی مگیرید. چرا که آنها از آخرت نومیدند (چون منکر آنند) همانگونه که کافران از (زنده شدن) اهل قبور نومیدند.»
در کمال صراحت بر می گردد به همان مسئله ولاء کفار: «یا ایها الذین امنوا» ای اهل ایمان، ولی در اینجا خصوص یهود را نام می برد، یعنی به اصطلاح خطر یهود را (الخطر الیهودی به قول عرب ها) گوشزد می کند. قرآن کریم به مسئله خطر یهود توجه خاص دارد. در قرآن مسئله ای به عنوان خطر مسیحی که خصوصیت داشته باشد، و یا هر دین و مذهب دیگر، (وجود ندارد)، آن عنوان کلی دارد، عنوان خاص ندارد، ولی یهودی یک عنوان خاص دارد، به خطر خاص یهودی توجه می دهد. «لا تتولوا قوما غضب الله علیهم» ولاء و دوستی و ارتباط نزدیک با آن قومی که خدا بر آنها غضب کرده است (نداشته باشید)» ولاء آنها را نپذیرید.
بعد قرآن یک نکته دیگر ذکر می کند. آن نکته روحش این است که یهودیت بیش از مقداری که دین باشد نژاد است و (یهودیان) در عین یک همبستگی کاملی که به عنوان یهودیت با یکدیگر دارند، به اصول مسلمی که موسی آورده از جمله معاد اعتقاد ندارند. اینها اصلا به معاد اعتقادی ندارند. همین طور که مشرکین، کفار مشرک، عقیده شان این است که اگر کسی مرد دیگر تمام شد، دیگر نه حشری است و نه نشری، یهود (هم) این جور فکر می کند. «قد یئسوا من الاخرة کما یئس الکفار من اصحاب القبور؛ اینها به کلی نومیدند از اینکه آخرتی در کار باشد آنچنان که کفار (مقصود از "کفار" در اینجا مشرکین هستند) از مردگان نومیدند.» همان طوری که مشرکین منکر خدا در این جهت فکر می کنند، اینها هم در این جهت عینا همین طور فکر می کنند. پس آیه آخر دو مرتبه برگشت به مسئله ولاء.
اینجا را البته دو سه جور تفسیر کرده اند که من یک جورش را گفتم. بعضی می گویند "کفر" ستر و پوشاندن است و در اینجا کفار یعنی کسانی که اموات را دفن می کنند، یعنی همین طور که وقتی کسی میت را دفن کرد دیگر بعد مأیوس بر می گردد، اینها هم از نظر اینکه آخرتی باشد در آن حد مأیوس هستند، ولی همان طور که تفاسیر دیگر گفته اند اینجا "کفار" یعنی این کفار معهود، یعنی مشرکین قری، و معنی صحیح آیه همین است که آنچنان که این قریش مأیوسند از اموات که دو مرتبه محشور شوند، یهود هم (درباره آخرت) مثل آنها فکر می کنند و مأیوسند.