علم خداوند به «سر» و «پنهان تر از سر»

انسان دو جور می تواند مراقبت کند، یک مراقبت، مراقبت هایی است که انسانی از انسان های دیگر می کند که این همیشه ملازم است با نوعی نفاق. مثلا بلا تشبیه، اگر گفتند دارید به گمرک می رسید معمولا برخی افراد به خود می آیند و می خواهند کاری کنند که آنچه به مأمور گمرک می نمایانند غیر از چیزی باشد که واقعا هست.
مثلا طوری قیافه می گیرند که آنها متوجه چیزی نشوند. انسان زود پرده ای روی خود واقعی خود می کشد و یک خود مصنوعی برای خودش درست می کند تا بتواند مفری پیدا کند.
قرآن کریم فورا به دنبال «و الیه المصیر؛ بازگشت همه به سوی اوست.» (تغابن/3) می فرماید: پیشاپیش به شما بگوییم، او همه چیز را می داند، پس مراقبت شما این طور باشد که خودتان را درست بسازید نه اینکه خودتان چیزی باشید و خود را چیز دیگری بنمایانید. دیگر در آنجا نمایاندن و این حرف ها معنی ندارد، پس خودتان را واقعا درست بسازید.
بعد می فرماید: «و الله علیم بذات الصدور»؛ «و خدا به آنچه در سینه هاست آگاه است.»
مفسرین اینجا این مطلب را مطرح کرده اند که بعد از اینکه می فرماید: «ویعلم ماتسرون و ماتعلنون» (می داند آنچه را شما پنهان می کنید و آنچه را آشکار می کنید) دیگر «والله علیم بذات الصدور» چیز علاوه ای نیست، یعنی آن چیزهایی که در سینه ها هست همان است که در باطن مخفی کرده اید. ولی این طور نیست بلکه «والله علیم بذات الصدور» یک چیز علی حده است. (تغابن/4)
«یعلم ماتسرون و ماتعلنون»؛ یعنی «آنچه را که شما مخفی می کنید و آنچه را آشکار می کنید می داند ولی هم آنچه را که آشکار می کنید و هم آنچه را که مخفی می کنید خودتان می دانید چیست، هرچه شما می دانید او هم می داند.»
«والله علیم بذات الصدور» نه تنها او آنچه را که شما می دانید می داند بلکه او هر چه را که در باطن شماست می داند، یعنی در باطن شما چیزهایی هست که خودتان هم نمی دانید. از این که در سوره مبارکه طه می فرماید: «انه یعلم السر واخفی»؛ «خدا از سر آگاه است و از پنهان تر از سر» (طه/7) معلوم می شود که از سر پنهان تر هم چیزی هست. انسان یک علنی دارد و یک سری، دیگر از سر پنهان تر چیست؟
وقتی از حضرت صادق (ع) سوال می کنند که "از سر پنهان تر" دیگر چیست؟ می فرماید: سر آن پنهانی است که خودت از وجود آن آگاهی و پنهان تر از سر چیزهایی است که خودت هم خبر نداری، یعنی خودت غافلی، خودت فراموش کرده ای ولی الان در باطنت وجود دارد.
بر خلاف آنچه افراد خیال می کنند که هرچه ما فراموش کرده ایم محو شده است، آنچه که فراموش کرده ای در تو وجود دارد منتها نمی توانی به یاد بیاوری. این یک مسئله دقیقی است.