معنا و مفهوم نظام تشریع

نظام تشریع یعنی چه؟ انسان از آن جهت که موجودی‏ دارای عقل و اراده و مؤثری از مؤثرهای عالم است، به حکم این که دارای‏ عقل و اراده است، اثر خود را جبرا و بدون انتخاب انجام نمی‏ دهد. همیشه‏ در میان دو راهی است و این خود اوست که باید اثر خود و عمل خود را انتخاب و اختیار کند.
کلمه اختیار از ماده "خیر'' است، یعنی از دو طرف خیر و شر، مصلحت و غیر مصلحت، آن که خیر است آن را برگزیند که‏ در مورد انسان اگر غیر از این باشد با انسانیت انسان منافات دارد. در اینجا چه برنامه‏ ای هست؟ در اینجا فقط برنامه راهنمایی است، خدای‏ متعال انسان را راهنمایی می‏ک ند.
وحی، شرع و دین، یعنی راهنمایی انسان‏ در کارهای خودش که این‏گونه اختیار کند و مصلحتش در آن است و اگر آن گونه دیگر اختیار کند بر ضرر اوست.
این هم باز دو قسم است: یک قسمت تشریع الهی است، یعنی قانونی‏ است که خدا وضع کرده است و پیامبر اکرم (ص) آن قانون‏ را فقط به مردم ابلاغ می‏ کند. در کنار این امر، امر دیگری هست و آن این‏ است که خدای متعال در مسائل خصوصی و جزئی، یعنی در مسائل اجرایی، به‏ پیغمبر حق امر و نهی داده است و بر مردم واجب است که امر و نهی او را اطاعت کنند. این است که می ‏فرماید: «واطیعوا الله واطیعوا الرسول» (تغابن/ 12) امر خدا را اطاعت و پیروی کنید و امر پیغمبر را.