شرایط و موانع پذیرش اسلام

اسلام در سلسله شرایط و موانع چه اموری را طرح کرده است؟ در اسلام شرایط و موانع غالبا و یا همیشه در حول فطرت دور می زند. قرآن کریم گاهی بقای بر پاکی اولی و اصلی را به عنوان شرط ذکر می کند («هدی للمتقین؛ راهنمای پرهیزگاران است (بقره/ 2)») و گاهی نگرانی و دغدغه ناشی از تصور مسئولیت و تکلیف در برابر نظام هستی را به عنوان شرط ذکر می کند که تحت عنوان «یخشون ربهم بالغیب؛ از پروردگارشان در نهان پروا دارند» (انییاء/ 49) یا «خشی الرحمن بالغیب؛ در نهان از خدای بخشاینده ترسید» (ق/ 33) و امثال اینها بیان شده است و گاهی زنده بودن و زنده ماندن فطرت را به عنوان شرط ذکر می کند «لینذر من کان حیا؛ تا آن را که (دلش) زنده است بیم دهد.» (یس/ 70)
اسلام شرط پذیرش دعوت خود را پاک بودن، دغدغه و نگرانی و احساس مسئولیت در برابر آفرینش داشتن و زنده به حیات فطری بودن می داند. متقابلا در موانع، از فساد روحی و اخلاقی، اثم قلب، رین (زنگار) قلب، مختوم شدن دل ها، نابینا شدن چشم بصیرت، ناشنوا شدن گوش دل، تحریف شدن کتاب نفس، پیروی از عادات پدران، پیروی از کبرا و شخصیت ها، پیروی از ظن و گمان و امثال این امور یاد می کند. اسراف و ترف و تنعم زدگی را نیز از آن جهت مانع تلقی می کند که خوی های حیوانی را تقویت و آدمی را تبدیل به یک بهیمه و یا یک درنده می نماید. این امور از نظر قرآن مانع حرکت و جنبش در جهت خیر و صلاح و تکامل جامعه است. از نظر تعلیمات اسلامی، جوانان از کهنسالان و درویشان از ثروتمندان آمادگی بیشتری برای پذیرش دارند، زیرا گروه اول به علت کمی سن و سال هنوز بر فطرت از آلودگی های روانی دور مانده اند و گروه دوم به علت دور بودن از ثروت و رفاه. ارائه شرایط و موانع به این گونه و به این شکل، مؤید آن است که قرآن مکانیسم تحولات اجتماعی و تاریخی را بیشتر روحی می داند تا اقتصادی و مادی.