اقسام نظر در کلام پیامبر اکرم

رسول اکرم (ص) به علی (ع) فرمود: «یا علی اول نظره لک و الثانیة علیک لا لک» (وسائل جلد 3 صفحه 24 در سنن ابوداود جلد 1 صفحه 496 بدین عبارت آمده است: «یا علی لا تتبع النظره بالنظره فان لک الاولی و لیست لک الاخره». در بعضی روایات شیعه نیز که در وسائل نقل شده قریب به همین مضمون آمده است)، یعنی اولین نگاه مفت تو است، اما نگاه دوم به زیانت می باشد نه به سودت. در اینکه این حدیث در مقام بیان حکم است یا در مقام بیان اثری که طبعا در نگاه هست اختلاف نظر است. برخی مانند محقق صاحب شرایع و علامه حلی گفته اند این حدیث متعرض حکم نظر است.
مفاد حدیث این است که نگاه اول جایز است و نگاه دوم حرام. بعضی دیگر گفته اند مقصود این است که نگاه عمدی مطلقا حرام است. نگاه اول از آن نظر جایز است که عمدی نیست. ولی حقیقت این است که این حدیث در مقام توصیه ترک نظر شهوانی و تلذذی است که قطعا حرام است و از محل بحث خارج است. این حدیث می خواهد این مطلب را بگوید که انسان چشمش به زنی می افتد و احیانا خوشش می آید می خواهد بار دوم نگاه کند و لذت ببرد. نوبت اول چون تلذذ غیرعمدی است مانعی ندارد، اما نوبت دوم چون به قصد تلذذ است، جایز نیست.