شرط وصول به بهشت و توصیف نعمت های آن از نظر آیات و روایات

خداوند در قرآن کریم نحوه ورود متقیان به بهشت و مصاحبت آنان با دوستان و فرشتگان خویش را چنین توصیف می کند: «و سیق الذین اتقوا ربهم الی الجنة زمرا حتی اذا جاءها و فتحت ابوبها و قال لهم خزنتها سلم علیکم طبتم فادخلوها خالدین* و قالوا الحمد لله الذی صدقنا وعده و اورثنا الارض نتبوا من الجنة حیث نشاء فنعم اجر العاملین* و تری الملئکة حافین من حول العرش یسبحون بحمد ربهم و قضی بینهم بالحق و قیل الحمد لله رب العالمین؛ و مردم پرهیزکار و باتقوا را که در مصونیت خدا درآمده اند، دسته دسته بسوی بهشت برند، تا هنگامیکه بدانجا رسند و درهای بهشت را به رویشان بگشایند، و پاسداران و نگهبانان بهشتی به آنها سلام کنند بدینگونه که سلام باد بر شما! پاک و پاکیزه و طیب هستید! اینکه در بهشت وارد شوید و بطور جاودان زیست کنید! مومنان باتقوا گویند: سپاس و ستایش از آن خداوند است، که وعده خود را با ما بر اساس صدق و راستی استوار ساخت، و ما را وارث زمین گردانید، تا هر کجای از بهشت را که بخواهیم منزل بگیریم، پس چقدر مزد و پاداش عاملین به امر خدا خوب و عالی است. و ای پیغمبر! در آن روز مشاهده میکنی که فرشتگان خدا، گرداگرد عرش خدا اجتماع کرده، و با حمد پروردگارشان او را تسبیح و تقدیس می کنند، و در میان آنان به حق حکم می شود. و همه زبان به حمد می گشایند و میگویند: حمد و ستایش اختصاص به خداوند دارد، که او پروردگار عالمیان است» (زمر/ 73-75).
در بسیاری از آیات قرآن مجید وارد است که شرط رفتن به بهشت، تقوا و اطاعت از خدا و رسول و دوری از هوای نفسانی و ترس از مقام عظمت و جلال خدا و از موقف عرض در محضر خدا، و دلبستگی و سکون نفس به خدا، و خضوع و خشوع در برابر او، و قلب سلیم است؛ مانند: «لـ'کن الذین اتقوا ربهم لهم جنـ'ت تجری من تحتها الانهـ'ر خـ'لدین فیها نزلا من عند الله و ما عند الله خیر للابرار؛ ولی آنان که تقوای الهی پیش گرفتند برایشان باغ هایی است که از پای درختانش نهرها جاری است و جاودانه در آن می مانند، که (این) پذیرایی از جانب خداست و آنچه نزد خداست برای نیکان بهتر است» (آل عمران/ 198) و مانند:
«و من یطع الله و رسوله و یدخله جنـ'ت تجری من تحتها الانهـ'ر و من یتول یعذبه عذابا ألیما؛ و کسیکه از خدا و رسول خدا اطاعت کند، او را در بهشتهائی که در زیر درختانش نهرهائی جاری است داخل میکند؛ و کسیکه از اطاعت روی بگرداند او را به عذاب دردناکی دچار می سازد». (فتح/ 17) و مانند:
«و أمـا من خاف مقام ربه و نهی النفس عن الهوی* فإن الجنة هی المأوی؛ و أما آنکس که از مقام و منزلت و ربوبیت پروردگارش در هراس باشد، و نفس خود را از هوی منع کند، حقا که بهشت مأوی و مسکن او می باشد» (نازعات/ 40-41) و مانند:
«إن الذین ءامنوا و عملوا الصـ'لحـ'ت و أخبتو´ا إلی' ربهم أولـ'´نءک أصحـ'ب الجنة هم فیها خـ'لدون؛ بی گمان کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کردند و به پروردگارشان خاضعانه دل بستند، اهل بهشتند و در آن جاودانه خواهند بود» (هود/ 23) و مانند:
«یوم لا ینفع مال و لا بنون* إلا من أتی الله بقلب سلیم؛ روز قیامت روزی است که هیچ مال و هیچ فرزندانی به کار نمی خورند، مگر آنکه با دل پاک و سالم بسوی خدا آید» (شعراء/ 88-89)، و بر همین اساس که بهشت محل پاکی و طهارت، و جای طیب و پاکیزه و مکان ورود پاکان و طیبان است، شجرة طوبی در بهشت است.
رسول الله (ص) فرمودند: من در بهشت داخل شدم، و در آنجا قصری را از یاقوت سرخ دیدم که داخل آن از خارج آن دیده می شد و خارج آن از داخل آن دیده می شد، از شدت نوری که داشت. گفتم: ای جبرئیل! این قصر از آن کیست ؟! گفت: «لمن أطاب الکلام، و أدام الصیام، و أطعم الطعام، و تهجد باللیل والناس نیام؛ برای کسیکه گفتارش را پاکیزه گرداند، و روزه اش را ادامه دهد، و إطعام طعام کند، و شبانگاه که مردم به خواب روند او به تهجد مشغول باشد!».
أمیرالمؤمنین گویند من به رسول الله عرض کردم: در امت تو کیست که چنین طاقتی داشته باشد؟! رسول الله فرمود: ای علی! نزدیک بیا. چون نزدیک شدم فرمود: آیا میدانی پاکیزگی گفتار چیست!؟ گفتم: خدا و رسول خدا داناترند. رسول الله فرمود: «سبحان الله و الحمدلله و لا إله إلا الله و الله أکبر» گفتن است. فرمود: آیا میدانی ادامه دادن روزه کدام است؟! من عرض کردم: خدا و رسول خدا داناترند. فرمود: کسی که ماه رمضان را روزه بدارد، و یک روز از آن را إفطار نکند! فرمود: آیا میدانی اطعام طعام کدام است؟! من عرض کردم: خدا و رسول خدا داناترند. فرمود: کسی که برای عیالات خود روزی حلال طلبد، بطوریکه از فقر و پریشانی آبروی آنان را حفظ کند. فرمود: آیا میدانی شب زنده داری در وقت خواب رفتن مردم چیست؟! گفتم: خدا و رسول خدا داناترند. فرمود: کسی که شب را نخوابد مگر آنکه نماز عشاء را که در آخر انجام داده می شود بجای آرد. و مراد از مردم در این کلام، طائفه یهود و نصاری هستند، زیرا آنها بین نماز مغرب و عشاء میخوابند. و رسول الله فرمود: چون مرا به سوی آسمان سیر دادند، من داخل در بهشت شدم. «در آنجا دیدم زمین هائی را که در آنها فرشتگان، با یک خشت از طلا و یک خشت از نقره مشغول ساختمان بودند؛ و چه بسا می شد که آنها دست از کار می کشیدند. من به آنان گفتم: به چه علت شما از کارتان دست برمیدارید؟! آنان گفتند: دست بر میداریم تا به ما نفقه و مصالح ساختمانی برسد. من گفتم: نفقه شما چیست؟! آنان گفتند: گفتار مؤمن که میگوید: سبحان الله والحمد لله و لا إله إلا الله والله أکبر؛ چون بگوید، ما مشغول ساختمان می شویم و چون از گفتن دست بردارد ما هم از ساختن دست برمیداریم».
و رسول خدا فرمودند: چون پروردگار من، مرا به آسمانهای هفتگانه سیر داد و بدانجا برد، جبرائیل دست مرا گرفت و بر روی یک فرش مخملی از فرش های مخملی بهشت نشاند، و یک دانه به، به من داد. من آن به را به دو نیمه شکافتم، که ناگاه یک حوریه از میان آن بیرون آمد و در مقابل من برخاست و گفت: السلام علیک یا محمد! السلام علیک یا أحمد! السلام علیک یا رسول الله! من گفتم: و علیک السلام، کیستی تو؟! حوریه در پاسخ گفت: من راضیة مرضیه هستم. خداوند جبار مرا از سه چیز آفریده است: قسمت بالای بدن من از کافور است، و قسمت میانه من از عنبر، و قسمت پائین من از مشک است. و خداوند وجود مرا از آب حیوان خمیر کرده است، و پروردگار من به من گفته است: بوده باش. و بنابراین من برای برادرت و وصیت علی بن أبی طالب هستم. و این قضیه و امثال این قضیه دلالت دارند بر آنکه بهشت موجود است، و عکس همین مطالب نیز درباره جهنم صادق است.

نتیجه و اثر تقوا از نظر امیرالمومنین (ع)
أمیرالمؤمنین (ع) در نتیجه و أثر تقوا می فرماید: «واعلموا أنـه من یتق الله یجعل له مخرجا من الفتن و نورا من الظلم، و یخلده فیما اشتهت نفسه، و ینزله منزل الکرامة عنده؛ فی دار اصطنعها لنفسه، ظلها عرشه و نورها بهجته، و زوارها ملا´ئکته، و رفقآؤها رسله؛ و بدانید هر که از خدا پروا کند خداوند راهی برای گریز از آشوب ها و نوری برای خروج از تاریکی ها برایش می نهد و در آنچه دلش بخواهد جاویدانش می دارد، و او را در سرای کرامت نزد خود فرود می آرد، سرایی که برای خویشتن ساخته، که سایبانش عرش او، نورش پرتو جمال او، زائرانش فرشتگان او، و دوستان و همنشینانش پیامبران اویند» و خطبه را ادامه میدهد تا آنکه می فرماید:
«فبادروا بأعمالکم تکونوا مع جیران الله فی داره؛ رافق بهم رسله، و أزارهم ملا´ئکته، و أکرم أسماعهم أن تسمع حسیس نار أبدا، و صان أجسادهم أن تلقی لغوبا و نصبا؛ ذلک فضل الله یؤتیه من یشآء والله ذو الفضل العظیم؛ پس با اعمالتان بشتابید تا در خانه خدا با همسایگانش همخانه شوید، همسایگانی که خداوند پیامبرانش را با آنان همنشین ساخت، و فرشتگانش را به زیارت آنان واداشت، و گوش های آنان را گرامی تر از آن داشت که هرگز آوای آتشی را بشنود، و پیکرشان را ایمنی بخشید از آنکه با رنج و خستگی روبه رو گردد. این فضل خداست، آن را به هر کس که بخواهد می دهد، و خداوند دارای فضلی بزرگ است» (نهج البلاغه، خطبه 183).