اهمیت عبادت در احادیث

از نظر اسلام سر لوحه تعلیمات، عبادت است. اگر عبادت درست باشد کارهای دیگر هم درست است، مسایل اخلاقی و اجتماعی او هم درست می شود ولی اگر عبادت نباشد آن دو تای دیگر هم واقعیت پیدا نمی کند. باور نکنید که یک کسی در دنیا پیدا بشود که در مسایل اخلاقی و اجتماعی مسلمان خوبی باشد ولی در مسایل عبادی مسلمان خوبی نباشد. ما برای آدم نماز نخوان چیزی از مسلمانی قایل نیستیم.
امام علی (ع) فرمودند: «بعد از ایمان به خدا چیزی در حد نماز نیست.» امکان ندارد انسانی کامل بشود بدون عبادت و پرستش. قرآن کریم در یک جا به اثر تربیتی و جنبه تقویتی روحی عبادت اشاره می کند و می فرماید: «نماز از کار بد و زشت باز می دارد» (عنکبوت/45) و در جای دیگر می فرماید: «نماز را برای اینکه به یاد من باشی به پا دار» (طه/14) اشاره به اینکه انسان که نماز می خواند و در یاد خدا است همواره در یاد دارد که ذات دانا و بینایی مراقب او است و فراموش نمی کند که خودش بنده است. ذکر خدا و یاد خدا که هدف عبادت است، دل را جلا می دهد و صفا می بخشد و آن را آماده تجلیات الهی قرار می دهد، علی (ع) درباره یاد حق که روح عبادت است چنین می فرماید: «ان الله سبحانه و تعالی جعل الذکر جلاء للقلوب، تسمع به بعد الوقره، و تبصر به بعد العشوه، و تنقاد به المعاندة، و ما برح لله - عزت آلاوه- فی البرهه بعد البرهه، و فی ازمان الفترات، عباد ناجاهم فی فکرهم، و کلمهم فی ذات عقولهم؛ خداوند یاد خود را صیقل دل ها قرار داده است، دل ها بدین وسیله از پس کری، شنوا و از پس نابینایی، بینا و از پس سرکشی و عناد، رام می گردند، همواره چنین بوده و هست که خداوند متعال در هر برهه ای از زمان و در زمان هایی که پیامبری در میان مردم نبوده است بندگانی داشته و دارد که در سر ضمیر آنها با آنها راز می گوید و از راه عقل هایشان با آنان تکلم می کند. در این کلمات خاصیت عجیب و تاثیر شگرف یاد حق در دل ها بیان شده است تا جایی که دل قابل الهام گیری و مکالمه با خدا می گردد.» همچنین امام در مورد حالات و مقامات و کرامت هایی که برای اهل معنی در پرتو عبادت رخ می دهد، می فرماید: «قد حفت بهم الملائکه، و تنزلت علیهم السکینه، و فتحت لهم ابواب السماء، و اعدت لهم مقاعد الکرامات، فی مقام اطلع الله علیهم فیه، فرضی سعیهم، و حمد مقامهم یتنسمون بدعائه روح التجاوز؛ فرشتگان آنان را در میان گرفته اند، آرامش برایشان فرود آمده است، درهای ملکوت بر روی آنان گشوده شده است، جایگاه الطاف بی پایان الهی برای شان آماده گشته است، خداوند متعال مقام و درجه آنان را که به وسیله بندگی به دست آورده اند دیده و عملشان را پسندیده و مقامشان را ستوده است، آنگاه که خداوند را می خوانند بوی مغفرت و گذشت الهی را استشمام و پس رفتن پرده های تاریک گناه را احساس می کنند.» (خطبه 222/ نهج البلاغه)
و نیز می گوید: «طوبی لنفس ادت الی ربها فرضها و عرکت بجنبها بوسها، و هجرت فی اللیل غمضها، حتی اذا غلب الکری علیها افترشت ارضها، و توسدت کفها، فی معشر اسهر عیونهم خوف معادهم، و تجافت عن مضاجعهم جنوبهم، و همهمت بذکر ربهم شفاههم، و تقشعت بطول استغفارهم ذنوبهم، اولئک حزب الله، الا ان حزب الله هم المفلحون؛ چه خوشبخت و سعادتمند است آنکه فرایض پروردگار خویش را انجام می دهد، الله، یار و حمد و قل هو الله، کار او است، رنج ها و ناراحتی ها را، مانند سنگ آسیا، دانه را در زیر پهلوی خود خورد می کند. شب هنگام از خواب دوری می گزیند و شب زنده داری می نماید، آنگاه که سپاه خواب حمله می آورد زمین را فرش و دست خود را بالش قرار می دهد، در گروهی است که نگرانی روز بازگشت، خواب از چشمان شان ربوده، پهلوهاشان از خوابگاه هاشان جا خالی می کنند، لب هاشان به ذکر پروردگارشان آهسته حرکت می کنند، ابر مظلم گناه هایشان بر اثر استغفارهای مداومشان پس می رود. آنانند حزب خدا، همانا آنانند رستگاران!» (نامه 45/ نهج البلاغه)
البته عبادت باید با نشاط روح توأم باشد. پیامبر اکرم (ص) در این زمینه خطاب به جابر بن عبدالله انصاری فرمود: «یا جابر ان هذا الدین لمتین فاوغل فیه برفق و لا تبغض الی نفسک عباده الله؛ دین اسلام دینی است متین و محکم و منطقی و مبتنی بر ملاحظات دقیق روانی و اجتماعی، بنابراین با مدارا نکردن عبادت خود را مبغوض و منفور نفس خودت قرار مده» یعنی طوری عمل نکن که نفست عبادت را دشمن بدارد بلکه طوری عمل کن که نفس، عبادت را دوست بدارد و به آن با میل و رغبت اقبال نماید و در خود جذب نماید. بعد اضافه فرمود: «فان المنبت لا ارضا قطع و لا ظهرا ابقی؛ آنکه چند منزل یکی را می راند نه مسافت را طی می کند و نه پشت سالم برای مرکب خود باقی می گذارد.» سواره ای که میزان توانایی مرکوب را در نظر نمی گیرد و تنها شلاق را می شناسد و شلاق کش، دو منزل یکی، و سه منزل یکی، می تازد یک وقت می بیند که حیوان در حالی که پشتش زخم شده زانو بر زمین زد و خوابید و قدم از قدم بر نمی دارد زیرا نمی تواند بر دارد و در حدیث دیگر فرمود: «طوبی لمن عشق العبادش و عانقها؛ خوشا به حال افرادی که به عبادت عشق می ورزند و آن را در آغوش می گیرند». در این حدیث رسول اکرم می خواهد بفرماید تنها کسانی از ثمرات و نتایج عالی عبادت بهره مند می گردند که عبادت را طوری انجام دهند که قلب آنها عاشقانه عبادت را انتخاب کند و بپذیرد. حضرت زهرا (س) در همین زمینه می فرمایند: «من اصعد الی الله خالص عبادته اهبط الله عزوجل الیه افضل مصلحته؛ کسی که عبادت های خالصانه خود را به سوی خدا فرستد، پروردگار بزرگ برترین مصلحت را به سویش فرو خواهد فرستاد».