صفی علیشاه

حاج میرزا محمدحسن اصفهانی (صفی علیشاه) از مشایخ معروف صوفیه و از فضلا و علمای آنها سال 1251 هـ.ق، در اصفهان به دنیا آمد. در 20 سالگی برای دیدن حاج میرزا کوچک (رحمتعلی شاه) از اصفهان به شیراز رفت و بعد با او به کرمان رفت. بعد از فوت او، به جرگه "منورعلی شاه" پیوست و از او لقب "صفی علی شاه" گرفت و به نمایندگی او، به هند رفت و یکسال آنجا بود و بعد به شیراز آمد. مجددا به نمایندگی از او، به یزد رفت و 2 سال آنجا ماند، سپس به هند و بعد به زیارت خانه خدا و قبور ائمه اطهار رفت و مدت 40 روز کربلا ماند و بعد به شهر یزد برگشت. در این مدت که به سیاحت و زیارت مشغول بود، کسب معرفتی کرد و با عده ای از صوفیه آشنا و از آنها احوالاتی مغایر دید که بعضی چیزها برایش خوشایند نبود. این شد که سفری به مشهد رفت و بعد به تهران آمد و اقامت در تهران را برای خود انتخاب کرد.

تأسیس سلسله و خانقاه صفی علیشاه
صفی علی شاه در تهران با عبد علی شاه که شیخ منور علیشاه بود، اختلاف پیدا کرد لذا منور علیشاه به تهران آمد و اختلاف بالا گرفت تا اینکه او صفی علیشاه را خلع نمود و آن دو از هم جدا شدند. از آن به بعد، دیگر صفی علی شاه خودش مدعی ارشاد شد و چون رفتار ملایم و تسلط به مباحث عرفانی داشت و مردم دار بود، کار او گرفت و افراد به دورش جمع شدند و او سلسله صفی علیشاه را پایه گذاری کرد.
در تهران خانه ای را به اینکار اختصاص داد و مردم را ارشاد می کرد تا اینکه در سال 1294 هـ.ق یکی از مریدان خاصش (شاهزاده سلطان محمد میرزا سیف الدوله) نوه فتحعلی شاه، زمینی به مساحت 2000 زرع به او تقدیم کرد و او آنجا را خانقاهی وسیع ساخت که امروزه به «خانقاه صفی علیشاه» مشهور است. او در سال 1316 ق در سن 65 سالگی از دنیا رفت. بعد از او، چند نفر ادعای جانشینی او را کردند تا اینکه حاج سید محمود خان نائینی ملقب به "حیرت علیشاه" که عده ای او را از صفی علیشاه برتر می دانستند، این ادعا را کرد. اما از آزارهای پیروان و مریدان رقیبش (ظهیرالدوله) تهران را ترک کرد و به ماهان در کرمان رفت و بالاخره همان ظهیرالدوله که ملقب به "صفی علیشاه" بود و از همه قدرتمند تر و موفق تر، در تثبیت خود و عنوان جانشینی صفی علیشاه، قرار گرفت.

آثار:
صفی علیشاه چهار اثر منظوم و سه اثر منثور داشت. آثار منظوم او عبارتست از:
1- زبدة الاسرار (که بر وزن مثنوی مولوی است و بیان اسرار شهادت حسینی و تطبیق آن با سیر و سلوک عرفانی)
2- بحرالحقایق (که به شیوه گلشن راز شبستری است)
3- تفسیر صفی (که در آن شریعت و طریقت را جمع کرده است)
4- دیوان صفی (مجموعه ای از قصاید، غزلیات، ترجیعات، رباعیات عرفانی و....)
و اما آثار منثور او عبارتست از:
1- عرفان الحق (رساله ای در باب اسرار سلوک و آداب طریقت)
2- میزان المعرفه (رساله های مبنی بر شرحی موجز در معنای انسانیت)
3- اسرار المعارف (شرایط رسیدن به عرفان مثل تأیید الهی و گذاشتن از مال و جان و...)