میرزاحسن کرمانشاهی

میرزاحسن کرمانشاهی، از علمای بزرگ حکمت و فلسفه، عالم علوم ریاضی و طب قدیم، در قرن 14 هجری قمری، از طایفه قاجار بود و شخصیتی بسیار شریف و باتقوا داشت و در عمل و اخلاق، یگانه روزگار خود، در زهد و بی توجهی به دنیا و عفت نفس و ایمان واقعی، سلمان فارسی و ابوذر زمان، او را می گفتند. یکی از سه استاد بزرگ و مسلم آن زمان و مدرس مدرسه قدیم سپهسالار میرزا محمد قزوینی، واقع در انتهای کوچه مروی در تهران بود. نزد اساتید آگاه در آثار ملاصدرا، تحصیل کرده و آنقدر در فهم و استعداد و سرعت انتقال، بالا بود که در اوائل جوانی به مقام استادی رسید. او از جهت دقت نظر و قدرت فکر، بر تمام معاصرانش ترجیح داشت. او معاصر میرزاهاشم اشکوری است. مدرس اسفار بود و چون به ابن سینا علاقه زیاد داشت، شرح اشارات و کتاب شفای ابن سینا را نیز تدریس میکرد. چندین بار مقدمه قیصری را تدریس کرد. برای بعضی از شاگردانش که فهم و ذوق بالایی داشتند، معانی قرآن کریم را بیان می کرد، در درس خصوصی او، افرادی می توانستند شرکت کنند که دارای درک فوق العاده قوی بوده و بیانات استاد را، خوب درک کنند. تدریس کتب شیخ الرئیس و ملاصدرا و سطوح کتب عرفانی و تدریس طب قدیم را نیز داشت. ایشان مدرسه ای بنا کرد که در آن علما و فضلای بزرگی، با علم توحید آشنا شدند. وی در دوران جوانی و زمان شور و نشاط، در مباحثات ید طولانی داشت. روزی بیش از حد به بحث با استاد بزرگوارش مرحوم آقامحمد قمشه ای در مشکلات فن عرفان، پرداخت تا جائی که استادش، افسرده خاطر شد و از مجلس بیرون رفت. این رنجش استاد، اثر حیرت آوری در شاگرد گذاشت و چشم او ناراحتی شدیدی پیدا کرد. استاد یکی از شاگردانش را نزد او فرستاد و به او گفت که در من رنجش نیست، به طبیب مراجعه کن.
مرحوم آقامیرزاحسن، فقر و تنگدستی زیادی داشت، شاید به ندرت در میان افراد و ارباب حکمت و معرفت، کسی را بتوان پیدا کرد که به اندازه او به فقر مبتلا بوده و دائما شاکر باشد، با اینحال از احدی پول قبول نمی کرد و هر روز بدون کوچکترین تزلزل در حوزه تدریس، حاضر می شد و هیچ چیز مانع او از تدریس و تربیت شاگرد نشد و سالهای متمادی فقط کار تدریس داشت و معاش خود و عائله اش را از حقوق مختصری که از مدرسه سپهسالار می گرفت، تأمین می کرد. یکی از بزرگان میگوید: گاهی در وسط درس، و دیگر اوقات که به حال خود فکر میکرد، چنان آهی از عمق دل برمی آورد که از آن نور می بارید.
مرحوم میرزاحسن از ارکان انتقال فلسفه به طبقات متأخرتر است. او شاگردان بسیاری تربیت کرد که بعضی از آنها میرزامحمود آشتیانی و آقامیرزامهدی آشتیانی و اساتید او عبارتند از: میرزا محمدرضا قمشه ای، آقاعلی مدرس زنوزی و فیلسوف الدوله برادر بزرگ آقامیرزا رضی تبریزی که همه استاد آقامیرزاحسن کرمانشاهی بودند. مرحوم کرمانشاهی بر دو جلد شرح اشارات (طبیعیات و الهیات) تعلیقات مبسوط نوشته است. این حکیم بزرگوار در سال 1336 هـ ق از دار دنیا رحلت کرد.