اهمیت صله رحم در احادیث

اسلام نسبت به صله رحم و کمک و حمایت و محبت نسبت به خویشاوندان اهمیت فوق العاده اى قائل شده است و قطع رحم و بریدن رابطه از خویشان و بستگان را شدیدا نهى کرده است. اهمیت صله رحم تا آنجا است که پیامبر اسلام مى فرماید: «صلة الرحم تعمر الدیار و تزید فى الاعمار و ان کان اهلها غیر اخیار؛ پیوند با خویشاوندان شهرها را آباد مى سازد، و بر عمرها مى افزاید هر چند انجام دهندگان آن از نیکان هم نباشند». در سخنان امام صادق (ع) مى خوانیم: «صل رحمک و لو بشربة من ماء و افضل ما یوصل به الرحم کف الاذى عنها؛ پیوند خویشاوندى خویش را حتى با جرعه اى از آب محکم کن و بهترین راه براى خدمت به آنان این است که (لااقل) از تو آزار و مزاحمتى نبینند».
علت اینکه اسلام نسبت به نگهدارى و حفظ پیوند خویشاوندى اینهمه پافشارى کرده این است که همیشه براى اصلاح، تقویت، پیشرفت تکامل و عظمت بخشیدن به یک اجتماع بزرگ، چه از نظر اقتصادى یا نظامى، و چه از نظر جنبه هاى معنوى و اخلاقى باید از واحدهاى کوچک آن شروع کرد، با پیشرفت و تقویت تمام واحدهاى کوچک، اجتماع عظیم، خود به خود اصلاح خواهد شد. اسلام براى عظمت مسلمانان از این روش به نحو کاملترى بهره بردارى نموده است، دستور به اصلاح واحدهائى داده که معمولا افراد از کمک و اعانت و عظمت بخشیدن به آن روگردان نیستند زیرا تقویت بنیه افرادى را توصیه مى کند که خونشان در رگ و پوست هم در گردش است، اعضاى یک خانواده اند، و پیداست هنگامى که اجتماعات کوچک خویشاوندى نیرومند شد، اجتماع عظیم آنها نیز عظمت مى یابد و از هر نظر قوى خواهد شد، شاید حدیثى که مى گوید صله رحم باعث آبادى شهرها مى گردد به همین معنى اشاره باشد.
شیخ صدوق به سند معتبر از حضرت صادق (ع) روایت مى کند: یونس در شکم ماهى در مناجات و انابه و ناله بود، صداى او را به روح قارون که دچار خسف یعنى زمین گرفتگى شده بود، و به عذاب حق مبتلا بود رساندند، پرسید صداى کیست فرشته موکل بر عذاب گفت صداى پیامبرى از بنى اسرائیل است، اجازه خواست با او چند کلمه صحبت کند، به او اجازه دادند، از حال هارون و موسى پرسید، یونس پاسخ داد من در زمانى غیر زمان آنها هستم ولى هر دوى آنان از دنیا رفته اند، قارون گریه کرد، خداوند خطاب می فرماید: به خاطر این رقتى که نسبت به اقوامش نشان داد، در عذابش تخفیف بدهید!!
رسول اکرم می فرماید: «ل رحمـک و لو بشربة من ماء و افـضل ما یوصل به الرحم کف الاذى عنها؛ صله رحم کن، اگر چه به شربتى از آب باشد، و برترین مرحله صله رحم خوددارى از آزار اوست» (بحار، ج 74، ص 103). ارحام از کم محلى، تحقیر شدن، تهمت خوردن و تکبر، آزار روحى مى بینند و خوددارى از آزار آنان از افضل مراحل صله رحم است و نیز می فرماید :«صلوا ارحامکم فى الدنیا و لو بسلام؛ در دنیا صله رحم کنید گرچه به یک سلام باشد» (بحار، ج 74، ص 104)، همچنین از او روایت شده که فرمود: «سر سنة صل رحمک؛ براى صله رحم یک سال راه برو» (بحار، ج 74، ص 103 ـ 105). و نیز آن حضرت در روایت بسیار مهمى می فرمایند: «جامعه حاضر زمان خودم و غیر زمان خودم و آنان که در صلب پدران و رحم مادران هستند و تا قیامت وصیت مى کنم صله رحم نمایند، اگرچه رنج یک سال سفر داشته باشد، همانا صله رحم از دین است» (بحار، ج 74، ص 103 ـ 105).
بحار الانوار جلد 74 صفحه 111 تا 126 در روایات بسیار مهمى سود صله رحم را بیان مى کند، از جمله آن روایات عبارتند از: امام باقر (ع) می فرماید: «صلة الارحام تزکى الاعمال، و تنمى الاموال، و تدفع البلوى، و تنسئ من الاجل؛ صله ارحام اعمال را پاکیزه، اموال را زیاد، بلا را دفع، و مرگ را به تأخیر مى اندازد». امام صادق می فرماید: «ان صلة الرحم و البر لیهونان الحساب و یعصمان من الذنوب، فصلوا ارحامکم، و بروا باخوانکم، ولو بحسن السلام و رد الجواب؛ صله ارحام و نیکوکارى، حساب انسان را در قیامت آسان مى کنند، و آدمى را از گناه حفظ مى نمایند، پس صله رحم کنید، و به برادران نیکى نمائید، گرچه به خوب سلام کردن و خوب جواب دادن باشد». پیامبر اسلام می فرماید :«صلة الرحم تزید فى العمر و تنفى الفقر؛ صله رحم به عمر اضافه مى کند، و فقر را از بین مى برد» و «من مشى الى ذى قرابة بنفسه و ماله لیصل رحمه اعطاه الله عز و جل اجر مأة شهید؛ کسى که با جان و مال به سوى نزدیکش برود یا صله رحم انجام دهد، خداوند اجر صد شهید به او عنایت مى کند» و نیز «و له بکل خطوة اربعون الف حسنة و یمحى عنه اربعون الف سیئة، و یرفع له من الدرجات مثل ذلک و کأنما عبد الله مأة سنة صابرا محتسبا؛ براى او به هر قدمى که به سوى صله رحم برمى دارد، چهل هزار حسنه، و محو چهل هزار سیئه، و ترفیع چهل هزار مقام است، و گوئى خدا را صد سال با صبر و خلوص عبادت کرده است». همچنین می فرماید: «ان فى الجنة درجة لا یبلغها الا امام عادل او ذو رحم وصول او ذو عیال صبور؛ در بهشت درجه اى است که جز رهبر عادل، و آنکه زیاد صله رحم مى کند، و کسى که در زن و بچه دارى صبور است به آن نمى رسد». به ابوذر غفاری می فرماید صله رحم کن گرچه از دیدن تو خشمگین شوند، اگر ترا نپذیرفتند دوباره برو، بالاخره در هدفت پیروز مى شوى، اگر او از حکم حق سرپیچى کرد تو سرپیچى نکن. مردى به محضر رسول حق عرضه داشت اقوامى دارم که مسئله صله رحم را در حق آنان رعایت مى کنم ولى مرا آزار مى دهند، مى خواهم آنان را ترک کنم، حضرت می فرماید: در این صورت خداوند جمع شما را ترک مى کند. عرضه داشت تکلیفم چیست؟ می فرماید: آنکه ترا محروم کرد به او عطا کن، آنکه با تو برید تو با او صله رحم را مراعات کن، آنکه به تو بدى کرد تو از او عفو کن، خداوند ترا بالا دست آنان قرار مى دهد.
پیغمبر اکرم در دعای مکارم اخلاق می فرماید: «و أکافئ من قطعنی بالصله؛ و مکافات بدهم هر کس با من قطع رابطه می کند»، ارحام و دوستانی که قطع رابطه می کنند، ارحام و دوستانی که قطع صله رحم یا قطع صله مودت می کنند (به اینکه رابطه برقرار کنم) آنها می برند، من پیوند کنم، مکافات من این باشد که آنها این رابطه را می برند من در مقابل وصل کنم آنها فصل می کنند، من وصل کنم.
زشتى و گناه قطع رحم به حدى است که امام سجاد (ع) به فرزند خود نصیحت مى کند که از مصاحبت با پنج طایفه بپرهیزد، یکى از آن پنج گروه کسانى هستند که قطع رحم کرده اند: «... و ایاک و مصاحبة القاطع لرحمه فانى وجدته ملعونا فى کتاب الله» بپرهیز از معاشرت با کسى که قطع رحم کرده که قرآن او را ملعون و دور از رحمت خدا شمرده است. از پیامبر اسلام پرسیدند: مبغوضترین عمل در پیشگاه خداوند کدام است؟ در پاسخ می فرماید: شرک به خدا. پرسیدند بعد از آن؟ می فرماید: قطع رحم.
در حدیث دیگرى از رسول خدا مى خوانیم: «ثلاثة لا یدخلون الجنة مدمن خمر و مدمن سحر و قاطع رحم؛ سه گروهند که هرگز داخل بهشت نمى شوند، شرابخواران، ساحران و قاطعان رحم». امام باقر (ع) می فرماید: در کتاب رسول خدا یافتیم: «اذا قطعوا الارحام جعلت الاموال فى ایدى الاشرار؛ وقتى مردم قطع رحم کردند، اموال در دست اشرار قرار مى گیرد» (بحار، ج 73، ص 369). امیرالمؤمنین (ع) فرمود: از گناهانى که فنا را زود مى آورد و اجل را نزدیک مى کند به خدا پناه مى برم. «فقال یا امیرالمؤمنین او یکون ذنوب تعجل الفناء؟ فقال: نعم ویلک قطیعة الرحم؛ راوى گفت یا امیرالمؤمنین آیا گناهانى هست که اجل را نزدیک کند. فرمود: واى بر تو قطع رحم» (بحار، ج 74، ص 137) و نیز حضرت فرمود :«اقبح المعاصى قطیعة الرحم و العقوق؛ زشت ترین گناهان قطع رحم و عاق پدر و مادر شدن است» (میزان الحکمة، ج 4، ص 89).