کتاب اصل الشیعه و اصولها

کتابی کلامی در بیان پیدایش اصول مذهب شیعه و فروع آن به عربی، نویسنده کتاب "شیخ محمد حسین آل کاشف الغطاء" از مراجع و علمای بزرگ نیم قرن اخیر و از رهبران جنبش اصلاح طلب و مبارز اسلامی است. وی در این کتاب، علاوه بر اینکه تاریخ شیعه و اصول محل اجماع علمای مذهب را توضیح داده، به شبهات در باب همین مذهب تشیع، پاسخ می دهد و این مذهب را شناسانده و نشان می دهد که از هر شائبه جعل و غلو، خالی است.

معرفی اجمالی نویسنده
او شیخ محمدحسین، فرزند "شیخ علی آل کاشف الغطاء" عالم، فقیه، ادیب، مورخ، محدث، شاعر و از علمای مبارز و از مشهورترین افراد این خاندان پرآوازه عراق است. سال 1294 هـ ق در نجف اشرف، متولد شد. پس از یادگیری مقدمات علوم و ادبیات، حساب و هندسه و هیأت، درس خارج فقه و اصول را در محضر آیة الله سید کاظم یزدی و دروس دیگر را نزد علمای مبرز دیگری چون آخوند خراسانی و حاج میرزا حسین نوری آموخت تا جائی که از فقهای اصولی و محقق بزرگ شد و مورد توجه علما و اساتیدش به ویژه "سید کاظم یزدی" قرار گرفت و بسیاری از پاسخ سئوالات علمی و فقهی به او واگذار می شد. وی بعد از درگذشت برادرش شیخ احمد، با وجود مرجعیت عام آیة الله سیدابوالحسن اصفهانی، مرجع شده و افرادی در هند، ایران، افغانستان، مسقط، قطیف، سواحل و عشایر عراق از او تقلید می کردند. شیخ محمدحسن، در همین ایامی که به عنوان عالم دینی در میان مردم به ارشاد و اصلاح بود، چون از مسائل سیاسی و اجتماعی آگاهی کامل داشت، برای بیدار کردن ملل مسلمان و ستیز با امپریالیسم و صهیونیسم اهتمام زیاد به کار برد و سفرهایی به حجاز، شام، بیروت، مصر و پاکستان و سفر مهمی به فلسطین در سال 1350 هـ ق کرد. در کنگره اسلامی به مناسبت بعثت رسول اکرم اسلام با حضور 1500 نفر از علمای مسلمان در بیت المقدس سخنرانی نمود. وی سال 1352 هـ ق، برای اولین بار به ایران آمد و چند ماه ماند و به شهرهای زیادی رفت و به زبان فارسی، مردم را برای مبارزه با استعمار دعوت کرد. نیز در نبردهای مسلحانه با استعمار بریتانیا در جنگ جهانی اول و همچنین در قیام مردم عراق سال 1360 هـ ق برابر با 1941 میلادی بر ضد انگلیس شرکت کرد. بطور کلی، دوران زندگی او بر چهار محور 1- تدریس و مرجعیت دینی 2- سفرهای تبلیغی و سیاسی 3- تحقیق و نگارش 4- مبارزه با استعمار و صهیونیست سپری شد. از اشتغالات مهم او، نوشتن مقاله و کتاب بود که تا اواخر عمر با وجود بیماریهای زیاد، ادامه داشت و سرانجام در سال 1373 هـ ق، در سن 79 سالگی در عراق رحلت نمود.

ساختار اجمالی کتاب
کتاب با مقدمه ای طولانی شروع می شود، سپس بحث ها و بخش های کتاب در موارد ذیل:
1- بیان سرچشمه تاریخی مذهب تشیع (به اعتقاد نویسنده، تشیع از زمان رسول الله (ص) و به دست آن حضرت شکل گرفته است) اثبات این مطلب با دلیل و برهان از کتاب و سنت
2- بیان اصول دین از دیدگاه تشیع (توحید، نبوت، امامت، عدل، معاد)
3- مباحث و بخش های بعدی در باب دیدگاههای شیعه در مسائل تشریعی مانند نماز، روزه، حج، زکات و متعه، قضاوت، صید، اطعمه و اشربه و....
4- قسمت پایانی کتاب مربوط به چند مسئله مهم مانند «بداء» و «تقیه» است که بیشتر جنبه پاسخگویی دارد.

انگیزه مؤلف در نگارش این اثر
هدف و انگیزه او، در درجه اول، به وجود آوردن زمینه استوار برای یکپارچگی مسلمانان جهان در برابر دشمنان بیرونی و در واقع، تقویت تفاهم میان مذاهب اسلامی است و این امر، از طریق آشنا کردن برادران مسلمان با فرهنگ و عقاید و تعلیمات شیعه، ممکن می شود. وی تأکید می کند که قصد ندارد با طرح همه موارد اختلاف، آتش دشمنی بین اصحاب مذاهب اسلامی بیندازد.

ویژگی کتاب
یکی از مهم ترین ویژگی های این کتاب (اصل الشیعة و اصولها)، تبین اصولی است که همگی علمای شیعه بر آن اجماع دارند و به اعتقاد مؤلف، آنچه به عنوان نظر شخصی درباب تشیع از طرف برخی اصحاب این مذهب اظهار می شود، به اندازه یک نظر شخصی اعتبار دارد و نباید آن را حمل بر اعتقاد عموم شیعیان و علمای مذهب کرد. همچنین مؤلف به ویژه میان شیعه اصولی و پای بند، با آنها که در عقاید خود افراط می کنند (غلاة) تفاوت عمده ای قائل است.

چاپ و نشر
اولین بار در سال 1351ق برابر با 1932 میلادی در شهر صیدا چاپ شد. سال 1352 ق مجددا در صیدا به چاپ رسید. سال 1363 ق در نجف چاپ شد. ترجمه فارسی آن با عنوان «ریشه شیعه و پایه های آن» سال 1317 شمسی چاپ شد. چاپ جدیدی با مقدمه ای بلند، همراه با مقدمه ای کوتاه بر چاپهای قبل و فهارس و تعلیقات در سال 1415 هـ ق در قم انجام گرفته است.