الشعر و الشعرا من الذریة

این کتاب یکی از آثار و تالیفات آقابزرگ تهرانی است. این کتاب جزء هفتم از کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه است که مختصری از تاریخ شعر و شعرا است. در این کتاب دیوان شاعران که به صورت مستقل چاپ گردیده است، ذکر شده و به ترتیب حروف الفبا آورده شده اند که ابتدا آن دیوان آئینه مشروطه است و خاتمه آن دیوان دیهیم است و تعداد 1991 دیوان در این کتاب ذکر گردیده است.

معرفی اجمالی نویسنده
آیةالله شیخ محمدمحسن (آغا یا آقابزرگ) تهرانی، عالم بزرگ شیعه، کتابشناس و رجالی بزرگ، در 11 ربیع الاول سال 1293 هـ ق در تهران به دنیا آمد. پدرش ملاعلی تهرانی و مادرش "بیگم" دختر حاج سیدعطار، از سادات جلیل القدر بود. قابل توجه است که نام خانوادگی پدر ایشان منزوی بود ولی هیچوقت آقابزرگ به این اسم و رسم نامیده نشد. در چهار و پنج سالگی هر روز قرآن را می آموخت. شیخ در سال 1303 هـ ق معمم شد و تا سال 1315 در تهران ساکن بود. مراحل مقدماتی را در مدرسه دانگی شروع کرد و بعد در مدرسه پامنار و سپس مسجد فخریه (مروی) امروز سایر علوم را تحصیل کرد.
در طی این 12 سال علوم مختلفی چون: ادبیات، منطق، تجوید قرآن، فقه، اصول، خط نسخ و نستعلیق را فرا گرفت و از اساتید مجرب و بزرگواری بهره مند شد. ایشان در سن 22 سالگی هجرت خود را آغاز کرده و وارد عراق و نجف شد. در درس علمای بزرگی چون آخوند خراسانی و سید محمدکاظم یزدی و علمائی دیگر به تکمیل فقه و اصول پرداخت و به اجتهاد رسید. علم حدیث را نزد حاج میرزاحسن نوری و بقیه علوم را در محضر عالمان بزرگوار آموخت. به طور کلی دوران زندگی این شخصیت بزرگ عالم تشیع یکسره در مطالعه و تحقیق و تألیف گذشت. مردی منزوی بود که با روحی سرشار از ذوق ایمان و عشق به علم و با پشتکاری عجیب، بزرگترین کتاب شناسی تشیع را تدوین کرد و در نجف چاپخانه ای تاسیس کرد به نام مطبعة السعادة تا تالیف بزرگ خود الذریعه را به چاپ برساند. آقا بزرگ 2 بار ازدواج کرد و دارای 5 پسر و 4 دختر شد. ایشان در سال 1385 هـ ق در سن 96 سالگی پس از یک بیماری طولانی در نجف اشرف درگذشت و بر طبق وصیتش در کتابخانه خود که آن را برای استفاده علما و طلاب وقف کرده بود به خاک سپرده شد. شیخ آقابزرگ از آنجا که اهمیت زیادی به روایت و نقل حدیث می داد، از اکثر علمای بزرگ شیعه و سنی اجازه روایت داشت و بسیاری از علمای شیعه از او اجازه روایت داشتند. ایشان بعد از "محدث نوری" سرشناس ترین شیخ روایت است.

ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل 1991 دیوان است که به ترتیب حروف الفبا ذکر شده اند که برخی از آنها عبارتند از:
دیوان آئینه مشروطه: دیوان آبانی، آتش و...
دیوان آتش پاره: دیوان آتشی بغدادی، آتشی شیرازی، آتشی شیروانی و...
دیوان آغور لوخان، دیوان آغولی شیرازی، دیوان آقائی، دیوان آملی، دیوان ابراهیم ادهم، دیوان ابن حجة، دیوان ابن معصوم، دیوان ابن هانی الاهوازی، دیوان ابی تراب، دیوان السلطان ابی سعید ابی الخیر، دیوان احمد اصفهانی، دیوان احمد دیلمی، دیوان اختر، دیوان الاخستیکی، دیوان ادیب الممالک، دیوان ادیب نیشابوری، دیوان اردستانی، دیوان اسیری لاهجی، دیوان اشعری، دیوان اعتصامی، دیوان اقبال لاهوری، دیوان امامی هروی، دیوان امیر حسن دهلوی، دیوان امیر معزی، دیوان بابا اصفهانی، دیوان بحرالعلوم، دیوان بیاضی، دیوان تائب تبریزی، دیوان ثنائی، دیوان جواهر الاسرار، دیوان حاجب شیرازی، دیوان حفظ شیرازی، دیوان حسن شاملو، دیوان خاقانی شیروانی، دیوان دشتی، دیوان دهخدا قزوینی، دیوان دیهیم لاهجانی.