تفسیر آیات سوگند به مکه

یکی از سوگندهای قرآن، سوگند به بعضی از مکانها و جایگاههای مقدس و باارزش  است که با عظمت تر از همه، مکه، پایگاه نزول قرآن، سرزمین پاکان و راستان، معبد یکتا پرستان، قبله گاه مسلمانان جهان تا پایان روزگار است. دو بار به شهر مقدس «مکه» سوگنده یاد شده است: نخست در سوره ای که به همین نام می باشد (بلد) "لا أ قسم بهذا البلد"،(بلد /آیه1: سوگند به این شهر (مکه معظمه). آیه دیگر در سوره تین قرار دارد: "و هذا البلد الأمین"، (تین /آیه 3: و سوگند به این شهر امن و امان (مکه معظمه).

برای روشن شدن این سوگند، بحث کوتاه را از نظر می گذرانیم. نظر مفسران: لازم به یادآوری است که این دو آیه، هم از لحاظ اصل سوگند و هم از لحاظ مفهوم، از اختلاف نظر مفسران دور مانده و از هر جهت اتفاق نظر دارند. در مورد آیه اول به جهت وضوحی که آیه دارد، و همچنین به خاطر پیوستگی که با آیه بعد "و أنت حل بهذا  البلد" دارد مربوط به پیغمبر عالیقدر اسلام است. دیگر نقل اقوال مفسران لازم به نظر نمی رسد.

اما آیه دوم
واژه ای «امین» از امن است به معنی آرامش نفس و از بین رفتن خوف، و ایمن بودن در مقابل خوف.( مفردات: 25ونثر طوبی: 1/40).

طبرسی می نویسد: "هذا البلد الأمین" یعنی مکه که شهر حرام است و شخص خایف در آن در زمان جاهلیت و پس از اسلام در امان بوده و می باشد پس امین یعنی کسی که داخل آن شود، ایمن است و این معنی را قول خداوند تایید می کند «عنکبوت /آیه 67: ما آن شهر را امن و امان قرار دادیم». شیخ طوسی از ابن عباس، مجاهد، قتاده، ابن زید و ابراهیم این معنی را نقل نموده است.

عبده می نویسد: «مقصود از "هذا البلد الأمین" مکه مکرمه است، و بدان جهت امین لقب یافته که خداوند در آن قتل و اعدام و حتی قطع درختان و گیاهان را حرام فرموده جز از انواع گیاهان به خاطر احتیاجی که مردم به آنها دارند، پس شهر مکه از همه جهات ایمن است.»

آلوسی و میبدی و بیضاوی و سید قطب و...  در تفسیر خود به همین معنی نظر داشته اند. مرحوم علامه طباطبایی نیز در تفسیر خود می نویسد: مراد از "هذا البلد الأمین"  مکه مکرمه است چون که آرامش مخصوص برای حرم مقرر گردیده و چنین آرامشی در آن برقرار است چنانکه خداوند فرموده است: "أولم یروا انا جعلنا حرما آمنا" (عنکبوت /آیه 67)، و در دعای ابراهیم(ع) آن طور که خداوند از او حکایت فرمود: چنین آمده است "رب اجعل هذا بلدا آمنا..." (بقره /آیه 126: پروردگارا این شهر را محل امن و آسایش قرار ده)، و در دعای دیگرش نیز چنین خواسته است: "....رب اجعل هذا البلد آمنا...» (ابراهیم/آیه35: پروردگارا این شهر(مکه) را مکان امن و امان قرار ده.)

این نظر پاره ای از مفسران در مورد آیه بود که به طور خلاصه نقل گردید.