بررسی و تفسیر سوگند به بیت المعمور ( خانه آباد) در قرآن

یکی از پایگاهای مقدسی که موررد سوگند قرار گرفته «بیت المعمور» (خانه آباد)  است که به همین عبارت در یک مورد، در آغاز سوره طه آمده است. مفسران در تفسیر این جمله نیز اختلاف نظر دارند که می توان گفت از دو وجه زیر تجاوز نمی کند:

1. مراد، کعبه و بیت الحرام است که همیشه خصوصا در ایام مناسک حج در اثر وجود زوار و طواف کنندگان آباد است. این نظر را مفسرانی مانند مراغی بیان داشته و ابی السعود به طور احتمال ذکر نموده است، مغنیه نیز در تفسیر خود با استدلال به آیه ی "و إذ یرفع إبراهیم القواعد من البیت.."، (بقره/آیه 127: وقتی که ابراهیم  و اسماعیل دیوارهای خانه کعبه را برمی افرشتند) بیان داشته است. طنطاوی می گوید: بیت المعمور یعنی خانه ای که به وسیله حجاج آباد است و نیز خانه آباد قلب مومن است که به واسطه ی معارف الهی و حکمت و اخلاص درخشان است و همچنین هر مکانی است که در آن عبادت الهی انجام داده می شود. فخر رازی نیز این معنی را به معنی یکی از وجوهی که در مورد آیه وجود  دارد، در تفسیر خود آورده است.

2. بیشتر مفسران را عقیده بر آن است که مقصود پایگاه عبادت و طواف فرشتگان است که در آسمان قرار دارد، و در برابر کعبه می باشد و آنرا «صراح» نیز می نامند. مفسرانی مانند زمخشری و میبدی و جلالین آن را بیان داشته اند و طبرسی از ابن عباس و مجاهد نقل کرده می گوید از علی علیه السلام نیز روایت شده که فرمود هر روز هفتاد هزار فرشته داخل آن می شوند و هیچگاه باز نمی گردند...

سید قطب نیز این اقوال را ارجح دانسته و فخر رازی و ابی السعود  و شیخ طوسی به صورت قولی و طبری از مجاهد آن را نقل نموده است. طنطاوی می گوید: بیت المعموری که «صراح» نامیده می شود، گفته شده است که حرمت آن در آسمان مانند حرمت کعبه در زمین است. مرحوم علامه طباطبایی می نویسد: اینکه بیت المعمور خانه ای است در آسمان که فرشتگان بر گرد آن طواف می کنند، در پاره ای از احادیث که از طریق عامه و خاصه نقل گردیده آمده است.

بیت المعمور یا پایگاه قدس
بنابراین طبق نظر اکثر مفسران، آیه نظر دارد به پایگاه مقدسی که در عوالمی وجود دارد که اندیشه ی انسانی در آنجا راه ندارد و جهان تجرد از ماده می باشد، یعنی همانطور که در روی زمین محل و جایگاهی به نام کعبه برای عبادت و تسبیح و تقدیس ذات اقدس الهی، و راز و نیاز به درگاه بی نیاز وی بنا شده و بندگان هر صبح و شام روی نیاز  به سوی آن خانه ی قدس و حرام می آورند، در آسمان، در آن جایگاه با رفعت و عظمت نیز بنایی به عنوان معبد و پرستشگاه قرار داده شده، و فرشتگان که از آثار و عوارض مادی و غرایز حیوانی منزه بوده، جز عقل محض چیزی بر وجود آنان حکمفرما نیست، در آن پایگاه مقدس، آفریدگار بزرگ را عبادت نموده و دایما به تسبیح و تقدیس  اشتغال دارند، و آن خانه به وسیله فرشتگان معمور و آباد است.

برداشتی از این سوگند
در اینجا دو فایده از فواید این سوگند را به طور اختصار یادآور می شویم:
1. سوگند به بیت المعمور، اندیشه ی انسانی را از مرز محدود و متناهی ماده و مادیات فراتر برده و آن را متوجه جهان وسیع و نامتناهی فرشتگان می سازد و در آن عوالم بی نهایت در بی نهایت به پرواز در می آورد.

2. ارزش هر موجود با درک و اندیشه ای که دارد و در هر مکانی که هست، بستگی به اندازه چگونگی (کمیت، کیفت) ارتباط وی با الله دارد. ارزش فرشتگان و پایگاه مقدس عبادت الله (بیت المعمور) نیز بدین جهت است، یعنی چون فرشتگان همیشه به یاد خدا بوده و آنی سر از فرمان الهی برنمی تابند، و بندگی فقط در برابر او دارند؛ به همان نسبت دارای ارزش و احترام بیشتری می باشند. بیت المعمور نیز به خاطر معبد، و عبادتگاه الهی بودن، دارای ارزش بیشتری است. عظمت و قداست کعبه هم معلول همین علت است. انسان نیز چنین است و در اثر بندگی خدا، ارزش او بالا می رود. این سوگند در واقع تحریض و تشویق انسان نسبت به عبادت و بندگی الله است.

جواب سوگند
جواب آیه "والبیت المعمور" مانند دیکر سوگندهایی که در آغاز سوره ی «طور» قرار دارد، آیه "إن  عذاب ربک لواقع*ما له من دافع"، (طور /آیات 7-8: قطعا عذاب خدای تو واقع شدنی است و مانع و دفع کننده ی برای آن نیست) است.