نمونه ای از احادیث و روایات درباره شرم و حیا

شرم و حیاء یکی از عوامل مهم روانی است که به نوبه خود می تواند ضامن اجرای قوانین باشد، و مردم را از ارتکاب پاره ای از گناهان باز دارد. در هر اجتماعی کم و بیش مردمان لاابالی و هوس بازی وجود دارند که اسیر طبع سرکش و هوای نفس خود هستند، وظیفه شناسی و احترام به قانون و اخلاق در نظر آنها بی ارزش است، و از ارتکاب بسیاری از گناهان باک ندارند. تنها مانعی که در سر راه خود می بیند حیاء از مردم است، از مردم شرم دارند، از انزجار مردم می ترسند، پیرامون آن اعمال نمی گردند زیرا  می دانند اگر به آن کارها دست بزنند مورد هجوم ملامت و تنفر مردم واقع می شوند و زندگی برای آنها طاقت فرسا و غیر قابل تحمل خواهد شد.

امام صادق علیه السلام درباره حیاء و اثر روانی آن به مفضل  فرموده است: « اگر تاثیر شرم وحیا نمی بود احترام مهمان و وفاء به عهد مراعات نمی شد. اگر حیا نمی بود در قضای حوائج و جلب نیکی ها و اجتناب از بدیها به طور شایسته اقدام نمی شد. حیاء نه تنها در اجراء وظائف اخلاقی موثر است بلکه بسیاری از فرائض قانونی نیز در پرتو حیاء، جامه عمل می پوشد، زیرا بعضی از مردمند که اگر حیاء نمی بود و از ملامت مردم نمی ترسیدند مراعات حق پدر و مادر و همچنین حق ارحام خود را نمی کردند، اگر حیاء نمی بود امانت های مردم را رد نمی نمودند و از هیچ عمل منافی با عفت چشم پوشی نمی کردند. این قسم حیاء که ضامن اجرای قوانین است و مردم را از تجاوز و تعدی باز می دارد، از صفات پسندیده و سجایای اخلاقی است. این قسم حیاء در اسلام ممدوح شناخته شده و درباره آن روایات بسیاری رسیده است که بعضی از آنها  را بیان می کنیم:

رسول اکرم (ص) می فرمود: «وقتی که شرم و حیاء را از دست دادی هر چه می خواهی بکن یعنی افراد بی حیاء از گناه و قانون شکنی باک ندارند.
علی علیه السلام می فرمود: «آن کس که شرم و حیائش کم باشد اجتنابش از گناه کم خواهد بود.» و نیز فرموده است: «شرم وحیاء آدمی را از کارهای ناپسندیده باز می دارد.» 
امام صادق علیه السلام می فرمود: «ایمان ندارد آن کس که شرم و حیاء ندارد».
امام عسکری علیه السلام می فرمود: «آن کس که از روی مردم خجالت نمی کشد از خداوند نیز شرم نخواهد داشت».
علی علیه السلام می فرمود: «آن کس که رو پوش جامه اش حیاء باشد عیب او از چشم مردم پنهان است.»

هدف این چند روایت، بیان ارزش حیاء از مردم، در حسن اجرای قوانین و جلوگیری از گناه است. ولی در گوشه و کنار اجتماع افراد وظیفه شناس و بزرگواری یافت می شوند که نه تنها از مردم حیاء می کنند و پیرامون گناه نمی گردند، بلکه در مواقع خلوت هم مرتکب گناه نمی شوند، زیرا این مردان شریف از نفس خویش نیز حیاء  می کنند، از شرف انسانی و فضیلت معنوی خود شرم دارند. این طبقه از مردم با حیاترین و وظیفه شناس ترین افراد اجتماعند.

علی علیه السلام می فرمود: «بهترین شرم و حیاء آن است که تو خود از نفس خویش  حیاء کنی و قدمی به ناروا برنداری.»