آثار توکل به خدا از دیدگاه قرآن و روایات

بی تردید، توکل، آثار عجیبی در پی دارد که بر کلیه شئون فردی و اجتماعی انسان تاثیر می گذارد. آثار توکل به حدی عظیم است که تا انسان در این وادی گام ننهد نمی تواند به کنه حقیقتش برسد. برای نمونه به گوشه ای از این آثار که از قرآن برداشت می شود اشاره می کنیم:

1. قدرت تصمیم گیری

«فإذا عزمت فتوکل علی الله إن الله یحب المتوکلین» (سوره آل عمران / آیه 159)، ...هنگامی که تصمیم گرفتی ]قاطع باش و[ بر خدا توکل کن زیرا خداوند متوکلان را دوست می دارد.

«فتوکل علی الله إنک علی الحق المبین» (سوره نمل /آیه79)، پس برخدا توکل کن که تو بر جایگاه حق آشکار قرار داری. یعنی با توجه به این پایگاه بر خدا توکل کن و با عزمی  راسخ و تصمیمی قاطع به کار خود ادامه بده.

2. شجاعت

«و لا تطع الکافرین و المنافقین و دع أذیهم و توکل علی الله وکفی بالله وکیلا» (سوره احزاب/ آیه 48)، و از کافران و منافقان پیرون مکن و به آرزوهای آنها بی اعتنا باش و بر خدا توکل کن و همین بس که خدا حامی و مدافع ]تو[ باشد] و با توکل به خدای متعال از هیچ کس نهراس[.

«فعلی الله تو کلت فأجمعوا أمرکم و شرکاءکم ثم لا یکن أمرکم علیکم غمه» (سوره یونس/ آیه 71)، من تنها بر خدا توکل می کنم، شما هم به اتفاق بتان و خدایان باطل خود هر مکر و تدبیری دارید همه را فراهم آورید و هیچ چیز از اسباب و وسایل بر شما مستور نماند....، یعنی شما هرچه در بساط دارید به میدان بیاورید و من هم با توکل بر خدا یک تنه به میدان شما و خدایان شما می آیم و از هیچ چیز باک ندارم.

3. ترک گناه و عدم سلطه شیطان بر متوکلان

«إنه لیس له سلطان علی الذین آمنوا و علی ربهم یتو کلون» (سوره نحل / آیه 99)، چرا که او (شیطان) بر کسانی که ایمان دارند و بر پروردگارشان توکل می کنند تسلطی ندارد.

«فقالوا علی الله تو کلنا ربنا لا تجعلنا فتنه للقوم الظالمین» (سوره یونس/ آیه 85)، گفتند: تنها بر خدا توکل داریم. پروردگارا ! ما را تحت تأثیر گروه ستمگر قرار مده. (پس به هر اندازه  که ایمان  و توکل داشته باشی از زیر سلطه شیطان بیرون خواهی بود و در نتیجه از آلودگی و انحراف مصون خواهی ماند).

4. تأثیر ناپذیری از اقبال و ادبار مردم و عدم نگرانی از حوادث

«فأعرض عنهم و توکل علی الله  و کفی بالله و کیلا» (سوره نساء /آیه 81)، ...به آنها اعتنا مکن ]و از نقشه های آن وحشت نداشته باش[ و توکل بر خدا کن و کافی است که او یار و مدافع تو باشد.

«فإن تولوا فقل حسبی الله لاإله إلا هو علیه توکلت و هو رب العرش العظیم» (سوره توبه / آیه 129)، اگر آنها روی ]از حق[ بگردانند ]نگران مباش  [بگو خداوند مرا کفایت می کند، هیچ معبودی  جز او نیست، بر او توکل می کنم و او صاحب عرش بزرگ است ]و همه عالم در قبضه قدرت اوست و تمام قدرت ها در برابر  قدرت او ناچیز است[.

«و ماتوفیقی إلا بالله  علیه توکلت و إلیه انیب» (سوره هود/ آیه88)، ... و توفیق من جز به خدا نیست، تنها بر او توکل دارم به سوی او باز می گردم.

«و الیه یرجع الإمر کله فاعبده و توکل علیه» ( سوره هود / آیه 123)، و همه کارها به او باز می گردد، پس او را بپرست و بر او توکل کن..

پس با توکل به خداوند ( تنها از او توفیق خواستن و تنها او را موثر دانستن) نباید از اقبال و ادبار مردم متأثر شد، که همه چیز در ید قدرت اوست.

آثار توکل در روایات

در روایات و احادیثی که از ائمه معصومین علیه السلام  رسیده برای توکل آثار خوبی برشمرده شده است که برخی از آنها را یادآور می شویم:

1. قوت و شجاعت

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «من أحب أن یکون أقوی الناس فلیتوکل علی الله»، کسی که دوست دارد قوی ترین مردم باشد باید بر خدا توکل کند.

امام علی علیه السلام فرمود: «من توکل علی الله لا یغلب و من اعتصم بالله  لا یهزم»، کسی که بر خدا توکل کند مغلوب نمی شود و کسی که به خدا پناهنده شود شکست نمی خورد.

امیر المومنین علیه السلام فرمود: «أصل قوه القلب التوکل علی الله»، ریشه قوت قلب توکل بر خدا است.

2. توکل و همت عالی

حضرت جواد الائمه علیه السلام فرمود: «الثقه بالله تعالی ثمن لکل غال و سلم إلی کل عال»، اعتماد به خدای تعالی بهای هر چیز گرانبها و نردبانی به سوی همه بلندی ها (مقامات عالیه) است.

3. توکل و لزوم کار و فعالیت

«رأی رسول الله صلی الله علیه و اله قوما لا یزرعون قال ما أنتم؟ قالوا: نحن المتوکلون قال: لابل أنتم المتکلون»، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم گروهی را دید که ] برای کسب روزی[ به دنبال کشت و کار نمی روند، فرمود: چه می کنید؟ گفتند: ما متوکلین  هستیم و بر خدا توکل می کنیم. فرمود: شما متوکل نیستید بلکه متکل یعنی سربار مردمید.