آفات به تاخیر انداختن توبه

بنده مومن باید همواره از خطاهای خود، حالت خوف در محضر پروردگار داشته باشد و از آن طرف، حالت امید و طمع به رحمت و مغفرت و نعمت هایی که در نزد خداست. یکی از آثار امید و عدم یأس، توبه است. کسی که امید به رحمت خدا دارد، هیچوقت راه را به روی خود بسته نمی بیند و خود را در بن بست قرار نمی دهد و این چیزی است که قرآن به صراحت مطرح می کند و از ما می خواهد توبه کنیم که خدا  می پذیرد.

روایتی از امیرالمومنین (ع) است که: «التوبه علی اربعه دعائم»، توبه چهار رکن دارد؛ چهار ستون دارد،

1- ندم بالقلب: اول اینکه در دلش از خطا و بیراهه ای که در محضر پروردگار رفته است پشیمان شود،

2- واستغفار باللسان: دوم اینکه بر زبان، استغفار و عذرخواهی را جای کند،

3- و عمل بالجوارح: با اعضا و جوارحش عملا نشان بدهد که بازگشته است،

4- و عزم ان لا یعود: تصمیم هم بگیرد که دیگر برنگردد.

این شرایط یک توبه کامل است. قرآن کریم، در یک جا توبه را دسته بندی می کند: بعضی از توبه ها صد درصد مورد عنایت و قبول خداست، بعضی از توبه ها اصلا توبه نیست، و بعضی از توبه ها بینابین است. در آیه 17 سوره مبارکه نساء می فرماید: «انما التوبه علی الله....»، به درستی که توبه بر عهده خداست، یعنی خدا باید بازگردد و نظر رحمت کند. می دانیم که خدا هم توبه می کند و اتفاقا بسیار هم توبه می کند. یک جاست که خدا بر خودش لازم می داند که بر بنده نظر لطف کند، کجاست؟
«.....للذین یعملون السوء بجهاله....»، توبه ای بر عهده خداست در مورد کسانی است که عمل خلافی را از روی جهالت انجام می دهند، نه از روی عناد و لجاج با پروردگار.
«.....ثم یتوبون من قریب»، زود هم برمی گردند، همین که گناه از او سر زد، و هیجان صحنه گناه که تمام شد پشیمان می شود، رو به سوی خدا می آورد و عذر می خواهد. این توبه ای است که بر عهده خداست و مورد عنایت و قبول واقع می شود.

«و لیست التوبه للذین یعملون السیئات»، اما برای آن کسانی که دائما گناه و خطا می کنند، توبه نیست. «حتی اذا حضر احدهم الموت قال انی تبت الآن.....» ( سوره نساء / آیه 18)، وقتی مرگ به سراغ اینها می آید و آثار مرگ در چهره ظاهر می شود، یقین دارد که مرگ او فرا رسیده  است، می گوید توبه کردم. این دیگر توبه نیست. چون توبه بازگشت است لذا باید مهلتی برای بازگشت وجود داشته باشد. پس اگر کسی توبه را خیلی به تأخیر بیندازد آفات بسیاری دارد.

آفات تأخبر توبه

1- آفت اول این است که مرگ ناگهان فرا می رسد و دیگر فرصتی برای توبه و بازگشت نمی ماند. بهتر ین مرگ این است که انسان، «تائب» بمیرد. قبل از مرگ به یاد خدا باشد، با او در ارتباط باشد، بعد از انجام عبادتی باشد، پاک و مطهر به درگاه خدا برود. مرگ خبر نمی کند.

2- آفت دوم تأخیر توبه این است که انسان، جری می شود. بار اول از گناه ناراحت می شود، بار دوم کمی کمتر ناراحت می شود، اگر تکرار کرد عادی می شود، اگر زیاد تکرار کرد، شیطان فکرش را عوض می کند، با احکام خدا در می افتد. قرآن یک هشدار جدی برای ما دارد، می فرماید: «ثم کان عاقبه الذین اساوا السوای ان کذبوا بآیات الله و کانوا یستهزون» (سوره روم/ آیه 10)، کسانی که دائما کار زشت انجام می دهند، سرانجام کارشان به جایی می رسد که آیات خدا را تکذیب کرده و به مسخره می گیرند. گناه اول، بسیار بر قلب مومن سنگینی می کند، تکرار او باعث می شود که سنگینی گناه از بین برود و نهایتا با تکرار زیاد در احکام خدا خدشه وارد می کند و حکم خدا را با دیده استهزاء نگاه می کند.

3- آفت بزرگتر تکرار گناه و به تأخیر انداختن توبه این است که انسان عادت می کند و خطرات جدی دیگری هم دارد، می فرماید: «انما التوبه علی الله للذین یعملون السوء بجهاله ثم یتوبون من قریب» ( سوره نساء /آیه 17)، توبه ای که خدا بر خودش واجب کرده درباره کسانی است که از روی جهالت، خطایی می کنند، زود توبه می کنند و می گویند خدایا ما را ببخش.

در روایتی است که: «طوبی لمن وجد فی صحیفته تحت کل استغفــرالله» خوشا بر آن بنده ای که در صحیفه اعمالش بعد از هر گناهی یک استغفار وجود داشته باشد، این را خدا دوست دارد چون به هر حال گناه از ما سر می زند، ما معصوم نیستیم ( ولو گناه به معنای شرعی نباشد، خطاهای دیگری سر می زند) اما مهم آن است که باید بازگشت، و بعد در ادامه می فرماید: آن کسانی که دائما خطا می کنند و در لحظه مرگ می خواهند توبه کنند، از آنان توبه پذیرفته نیست. افرادی که بینابین هستند مثلا ده سال گناه کرده حالا می خواهد برگردد، این عبارت درباره آنها صادق  نیست. اگر جدا توبه کند، خدا قبول می کند. البته در مجموع، اگر توبه، توبه واقعی باشد خدای سبحان وعده مغفرت و آمرزش را به طور جدی مطرح کرده است. توبه چیزی است که برای همه بندگان به شدت ضروری است، چیزی که ارتباط بین بنده و خدا را بسیار قوت می بخشد. یکی از راه های ارتباط قلبی ما با خدا، توبه و کثرت توبه است، به این معنا که از هر خطای کوچک و بزرگی زود برگردیم. این مژده بزرگی است که خدای سبحان برای ما قرار داده که باب رحمت توبه را به روی ما گشوده است. از هر جا و در هر زمانی باید به طرف خدای سبحان بازگشت.