احکام مربوط به معابد و کنیسه در آیین یهود (معابد)

احکام مربوط به معابد در کتاب تلمود

در کتاب تلمود آمده است افزون بر قربانی ها، هدایای اختیاری دیگری نیز به معبد و نزد کاهنان آورده می شد. بعضی از هدایای کاهنی از محصولات مزارع گرفته می شد و تقریبا هیچ ارتباطی با خود معبد نداشت و از لحاظ موضوع و دسته بندی تلمودی به بخش زراعیم مربوط می شد. هدایای دیگری نیز بود که برای منظورهای خاص به معبد آورده می شد.

دریافت اعانه برای حفظ معابد
در روزگار حضرت موسی (ع) اعانه 12 شقل (نیمی از سکه ای نقره با وزن تقریبی 20 گرم) برای حفظ و نگهداری معبد وجود داشت. در آن زمان، این اعانه با هدف مشخص ایجاد خیمه عهد پرداخت می شد، اما زمانی که تبعیدی های بابل به فلسطین بازگشتند و معبد دوم را ساختند، برای نگهداری معبد به مشارکت عمومی قانونمند نیاز بود. از این رو، مقرر داشتند که هر کسی اعانه ثابتی برای معبد پرداخت کند. این مبلغ از آن زمان به بعد، به «نیم شقل» شهرت یافت و با آن که مقدارش در مناطق مختلف متفاوت بود، به یک منبع اصلی برای تأمین مالی هزینه های معبد مبدل گردید که قربانی های مردم، تعمیر بناها و یا خرید ظروف و وسایل مورد استفاده در معبد را پوشش می داد. بدین ترتیب پرداخت نیم شقل، نماد نوعی مشارکت ملی در عبادت معبد شد. اعانه ها نه تنها در فلسطین، که از سرزمین های آوارگی نیز جمع آوری می شد. پس از انهدام معبد، مقامات رومی یهودیان ساکن در مناطق تحت نفوذ خود را مجبور می کردند که از آن پس مبلغ یاد شده را به عنوان مالیات، به خزانه روم بپردازند.

نمایندگی مردمی برای مشارکت در عبادت معبد

مشارکت در عبادت معبد، به اعانه مالی محدود نمی شد. تدابیری برای ایجاد نمایندگی مناسب مردمی، به منظور عبادت معبد اتخاد شده بود. به طور کلی، شرکت در مراسم معبد برای تمامی کاهنان فلسطین ضروری نبود. درنتیجه، از زمان پادشاهی داود به بعد، کاهنان و لاویان به بیست و چهار میشمار (دوره نظارتی) تقسیم شده اند. کاهن هر دوره نظارتی، هر شش ماه یک هفته را در معبد به سر می برد و افزون بر این، در سه تعطیلی اصلی، یعنی ایام زیارت عمومی و قربانی های جمعی، تمامی کاهنان در معبد حاضر می شدند. حکیمان علاوه بر تقسیم کاهنان به ناظران مختلف، تقسیم معمادها (حضار) را که تقسیم بندی عبادت کنندگان هم به شمار می رفت، نیز ایجاد کردند. بر این اساس، هر زمان که طبق نوبت، یکی از کاهنان کشیک به اورشلیم می رفت، تعدادی از اعضای محله اش با او همراه می شدند و به عنوان حضار و به نمایندگی از قوم، در مراسم مذهبی شرکت می کردند و بقیه افراد محله که در منزل مانده بودند، تمام هفته را به خواندن یک سلسله دعاهای خاص، گرفتن روزه و شرکت در مجالس، اختصاص می دادند. بدین ترتیب، آیین عبادی مورد توجه تمام قوم قرار می گرفت و همه احساس می کردند که فرستادگان مخصوصی در معبد دارند.

نظارت بر چگونگی مصرف اعانات

نظارت بر چگونگی مصرف مبالغی که از طریق اعانات شقلی برای معبد کنار گذاشته می شد و نیز مبالغی که به عنوان نذور یا به منظورهای دیگر داده می شد، ضروری بود و این امر نه تنها ترتیبات مالی قابل اعتماد، که نگرش ویژه ای را نسبت به درآمدهای معبد نیز ایجاب می کرد. هلاخاهای اصلی درباره این موضوع، در خود تورات آمده است؛ آن جا که جزای نقدی یک پنجم اضافه بر ارزش اصلی و قربانی های اضافی کفاره را برای کسانی که به طور غیر عمدی از اشیاء یا پولی که برای اهداف مقدسی کنار گذاشته می شد، سودجویی می کردند، در نظر گرفته است. یک رساله کامل در تلمود، معیلا، به تبیین این هلاخاها به همین روش پرداخته است. زمان دقیقی که طی آن، اعانات مالی جنبه قدسی پیدا می کنند، این که چه هنگام باید [استفاده از آنها را] اختلاس به شمار آورد، و مطالب دیگر در آن مشخص شده است. چون درآمدهای معبد، (تا زمانی که برای اهداف خاص خودشان مصرف می گردیدند)، مقدس محسوب می شدند، بنابر قاعده دیگر ترس از دزدی و راهزنی در آن جای نداشت. در واقع، مردم گاهی برای حفظ اموال شخصی خودشان از دستبرد سارقان، روی صندوقچه های پولشان عنوان «جزء اموال معبد» را درج می کردند.

احکام مربوط به نحوه هزینه درآمدهای معبد
درآمدهای معبد منحصرا برای اهداف قربانی کنار گذاشته نمی شد و در دوره معبد اول (و نیز تا حدودی در دوره معبد دوم)، خزانه معبد به مثابه خزانه ملی عمل می کرد. پول ها معمولا در راه عبادت روزانه درون معبد و برای پرداخت دستمزد کارکنان معبد هزینه می شد. حقوق کارکنان و مقامات منصوب معمولا از بودجه عمومی پرداخت نمی شد، بلکه آنها در مواردی که به صورت تمام وقت به انجام وظیفه مشغول بودند، از اجازه ویژه برای برداشت از خزانه معبد برخوردار بودند. هزینه کارهای تعمیراتی معبد نیز از همین اعانات تأمین می شد و [مثلا] مبلغ خاصی برای ساخت اورشلیم، که شهری مقدس به شمار می رفت، جمع آوری می شد. در زمان های بحران که هیچ منبع دیگری در دسترس نبود، خزانه معبد به عنوان محل بودجه اضطراری به شمار می آمد؛ به ویژه زمانی که پادشاهی وجود نداشت و کاهن اعظم حاکم سیاسی نیز بود.

جایگاه کنیسه در میان یهودیان کنونی

هر یک از جماعت های یهودی امروزه بر گرد محور یک کنیسه شکل می گیرند. کنیسه ممکن است از حد ساختمان بسیار ساخته و پرداخته ای با پنجره هایی با شیشه های رنگی تا خانه ای معمولی که به محلی برای عبادت تبدیل شده است تفاوت کند. گاه کنیسه بخشی از یک مجتمع است که نیازهای اعضای خویش را در سطحی گسترده تر، در حیطه های حیات اجتماعی و امور ورزشی برآورده می سازد. یهودیان یودایی زبان از کلمه شول استفاده می کنند. چرا که صندوقی با شالی سوزن دوزی شده در انتهای ساختمان کنیسه و روبروی اورشلیم که در آن طومارهای تورات را نگه می دارند وجود دارد.
علاوه بر این در کنیسه های راست کیشان جایگاه زنان از مردان جدا است. هر جماعت یهودی برای کنیسه ی خود شکل منحصر و ویژه ای به وجود آورده که در آن، آثار جامعه ای که میزبانش بوده است و آداب خاص و دیدگاه های دینی حاضر شوندگان در آن کنیسه مشهود است. یهودیان شرقی، که اقلیتی کوچک از آنها پیش از ورود به کنیسه کفش های خویش را هم در می آورند، گرداگرد کنیسه و نیز دور دیواره می نشینند، در حالی که بیشتر یهودیان غربی، به ردیف، روی نیمکت و رو به اورشلیم می نشینند. جو معبدهای یهودیان مترقی، و نیز کنیسه های راست کیشی آلمان، رسمی و پر آداب است اما در نمازخانه های حاسیدی که به آن اشتیبل می گفتند، یکی از شاگردان سوفر، در جوابیه اش به یکی از جماعت هایی که برخی یهودیان آن می خواستند از جایگاه های مختلط استفاده کنند چنین نوشته است: «خدا بر شما ببخشاید... که در مقابل بی بند و باری این مردمان خودپسند ساکت می نشینید. چرا که مطابق شریعت می باید میان بخش مربوط به مردان و بخش مربوط به زنان جدایی ایجاد کنیم... تردیدی در این امر... نیست که مردان نباید زنان را ببینند، زیرا این کار از سبک سری و دیگر گناهان سر در می آورد. ما باید در مقابل این اوضاع و احوال به اعتراض برخیزیم و گناهکاران را ملامت کنیم.»
جنبه های دیگری از عبادات کنیسه نیز به افزایش شکاف میان راست کیشی و اصلاح گرایی کمک رسانده اند. حاخام های راست کیش نقش آشکاری را که به زنان در عبادات کنیسه داده شده است سست کردن دستورات سنتی هلاخا می شمارند; چیزهایی مانند اینکه زنان از زمره مینیان یا حد نصاب عبادت جمعی به شمار آیند، فراخواندن آنان برای قرائت تورا، جایز شمردن پیش نمازی و یا حتی انتصاب به مقام حاخامی. اگرچه از میان ویژگی هایی مانند استفاده از زبان های بومی در نماز، تغییر و تعدیل آیین نماز جمعی، تشکیل گروه های همخوانی در کنیسه، استفاده از وسایل موسیقی به همراه سرودهای نیایشی نماز کنیسه، تعدادی در کنیسه های راست کیشان نیز یافت می شوند اما معمولا راست کیش ها آنها را تقلید از مسیحیان می شمرند و محکوم می کنند.
مقاومتی که از سوی سنت گرایان در مقابل تغییرات مشاهده می شود حاکی از ارزشی است که آیین دسته جمعی نماز از دیدگاه هلاخا دارا است; زیرا گرچه می توان در خانه و به صورت فرادا نماز خواند اما در نوشته های ربیان مدام بر اهمیت عبادت های عمومی و دسته جمعی در کنیسه تأکید رفته است. خود کنیسه نیز در دوران اسارت بابل، پس از خرابی معبد اول همچون نوعی انجمن آغاز به کار کرد و پس از خراب شدن معبد دوم به عنصر اصلی زندگی عمومی یهودیان بدل شد. امروزه کنیسه جزء تفکیک ناپذیر دین جماعت محور یهودی است و حتی نزد برخی یهودیان متجدد نیز از جهت مرکزیت حیات دینی از جایگاه برتری نسبت به خانه برخوردار شده است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا