حرکتهای اصلاحی در جهان تشیع

در شیعه نهضت های اصلاحی، مخصوصا نهضت های ضد استبدادی و ضد استعماری بیشتر و عمیق تر و اساسی تر صورت گرفته است. در تاریخ جهان تسنن، جنبشی مانند جنبش ضد استعماری تنباکو به رهبری رهبران دین که منجر به لغو امتیاز انحصار تنباکو در ایران شد و استبداد داخلی و استعمار خارجی هر دو به زانو در آمدند، و یا انقلابی مانند انقلاب عراق که علیه قیمومت انگلستان بر کشور اسلامی عراق بود و منجر به استقلال عراق شد و یا قیامی مانند قیام مشروطیت ایران که رژیم سلطنتی استبدادی ایران را مبدل به رژیم مشروطه کرد و یا نهضتی اسلامی به رهبری رهبران دینی مانند آنچه در ایران امروز می گذرد مشاهده نمی کنیم. این انقلاب ها همه به رهبری روحانیت شیعه صورت گرفت، همان روحانیتی که کمتر در باره اصلاح و طرح های اصلاحی سخن گفته و طرح داده است. جنبش تنباکو را علمای ایران آغاز کردند و با دخالت زعیم بزرگ مرحوم حاج میرزا حسن شیرازی به پیروزی نهائی رسید. انقلاب عراق را علمای شیعه عراق که در رأس آنها مجتهد جلیل القدر آقا میرزا محمدتقی شیرازی قرار داشت رهبری کردند.
راستی حیرت آور و درس آموز است که از شخصیتی مانند مرحوم میرزا محمدتقی شیرازی، مجسمه زهد و تقوا و تهذیب نفس و به اصطلاح درونگرائی، یک مرتبه در شرائط خاص، شخصیتی مجاهد طلوع می کند که گوئی همه عمر با جهاد و مبارزه به سر کرده است. نهضت مشروطیت ایران را در درجه اول مرحوم آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و مرحوم آقا شیخ عبدالله مازندرانی از مراجع نجف، و دو شخصیت بزرگ از علمای تهران، مرحوم سید عبدالله بهبهانی و مرحوم سید محمدحسین طباطبائی رهبری کردند.
به هر حال از نظر اندیشه اصلاحی و طرح اصلاحی، در جهان شیعه نیز شخصیت هائی ظهور کرده اند که اندیشه های اصلاحی در بعضی زمینه ها داشته اند. مرحوم آیت الله بروجردی و علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطاء و علامه سید محسن عاملی و علامه سید شرف الدین عاملی و بالخصوص علامه نائینی را از این نظر نباید از نظر دور داشت.

منـابـع

کلیــد واژه هــا