محمدبن ادریس حلی

ابوعبد الله محمد بن احمد بن ادریس، معروف به ابن ادریس یكی از بزرگترین فقهای شیعه در اواخر قرن ششم است. شیخ الفقهای حله عالمی محقق و دانشمندی مدقق و در مسائل فقهی خود اهل نظر بود. پس از شیخ طوسی علیه الرحمه فقهای ما تا عصر ابن ادریس (حدود 150 سال) فتاوی شیخ را با توجه به مقام علمی او دستورالعمل زندگی خویش قرار داده بودند. ابن ادریس اولین فقیهی است كه فقه را از ركود چندین ساله نجات داد و در سایه تحقق علم و ریاضت و كوشش های شخصی گاه بر مسائل فقهی و نظریات دیگران خورده گیری می نمود و خود با توجه به ادله فقهی كتاب و... به اظهار نظر در مسائل فقهی پرداخت. ابن ادریس با شهامت گاه نظریات فقهی شیخ الطائفه را مورد اشكال قرار می داد و از قبول خبر واحد سر باز زد، به عبارت دیگر به صحت خبر واحد اطمینان نداشت (خبر واحد عكس خبر متواتر است).
قاضی شهید در مجالس به وصف این استاد فقه چنین می نویسد: شیخ عالم مدقق فخرالدین ابوعبدالله محمد بن ادریس حلی قدس سره در اشتغال فهم و بلند پروازی از فخرالدین رازی بیش و در علم فقه و نكته طرازی از محمد بن ادریس شافعی در پیش است. كتاب سرائر او كه از جمله مصنفات شریفه اوست در دقت فهم و احاطه فقهی او دلیلی ظاهر و برهانی واضح است و او را بر تصانیف شیخ اجل ابوجعفر طوسی ابحاث بسیار است و در اكثر مسائل فقهی او را اعتراض یا استدراكی دیگر است. در عنفوان جوانی به سرای جاوید شتافت و در جواهر اهل بیت اطهار (ع) مقر و مآب یافت. شهید اول علیه الرحمه ابن ادریس را امامی علامه در رأس فقهای مذهب عصر خویش معرفی می سازد و مشابه این جمله را محقق ثانی به وصف او نیكو می سراید. شیخ حر عاملی در امل می نویسد دانشمندان متأخر، ابن ادریس را زیاد ستوده اند و كتاب سرائر او در فقه مورد اعتماد علمای ما قرار دارد و گفتار صاحب تراجم دیگر نیز در مورد صاحب ترجمه به این منوال پیش می رود. اما بین آنها قاضی شهید بدانگونه كه گذشت حق مطلب را در مورد او ادا فرمود. ابوعلی صاحب منتهی المقال می نویسد: ابن ادریس در سن بیست و پنج سالگی به سبب اسائه ادب به ساحت استاد بزرگ شیخ الطائفه به زودی از جهان رخت بربست (او اسائه ادب ننمود و آراء فقهی خویش را بیان نمود و از این قبیل اعتراضات و خورده گیریها در طول تاریخ بین فقهای شیعه بوده و هست) و اما اكثر صاحب تراجم علما به نقل از فرزند صالحش تولد او را به سال 543 و وفات او را به سال 598 نوشته اند و به حمد الله جوانمرگ نشد.
یوسف بحرین ابن ادریس را دختر زاده شیخ طوسی می داند و علامه نوری در خاتمه مستدرك این قول را قبول ندارد (زیرا لازم بود در سرائر اشاره ای به نام پدر بزرگ خویش می نمود). از تألیف دیگر محمد ابن ادریس حلّی مختصر تبیان (شیخ) در تفسیر می باشد. یاد آوری: پس از ابن ادریس حلی، کرسی درس فقها و زعامت شیعیان به سید شمس الدین ابن معد سید ابن طاووس، خواجه طوسی و سپس به محقق اول علیهم الرحمه منتهی شد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا