مقایسه زندگی افراد قبل از ازدواج در آئین هندو و اسلام (روابط جنسی)

رفتارها و صفات شخصی فرد هندو

دارما و ارتا یعنی کسب ثروت یا قدرت، به طور مستقل وجود ندارد، زیرا به هم مرتبطند، انعطاف پذیری احکام با توجه به یک یک حقایق و شرایط حفظ می شود. بدیهی است که صفات شخصی فرد هندو تا حدود زیادی به سوابق و محیط زندگی او بستگی دارد. هندوئیسم بر تکالیف و نه حقوق فرد تأکید دارد؛ این بدان معنی است که فرد هندو همواره باید به نیازهای دیگران توجه نماید. اوپانیشاد (یعنی در کنار هم نهاده. کتابهایی به صورت مناظره که از حدود 1300 م به رشتهء تحریر درآمده و پیام اصلی آن اتحاد روح و برهماست) این نکته را به عبارتی کوتاه بیان می کند؛ "دا، دا، دا"، که بدین صورت ترجمه می شود: "تسلیم باش، ببخش، رحم کن." در منواسمریتی این نکته به عبارتی دیگر بیان شده است: "کسی که این پنج گروه را تغذیه نکند خدایان، مهمانان، افراد تحت تکفل، نیاکان و خود زنده نیست، گرچه نفس می کشد". به نظر می رسد بعض متون فهرستی از ارزشهای اخلاقی هندوان را ارائه نموده باشد. منواسمریتی این نکته را به عبارتی موسع بیان می دارد: "عدم خشونت، صدق، امتناع از تصرف غیر قانونی آنچه به دیگری تعلق دارد، پاکدامنی و حفظ تمام اعضای بدن. از نظر منو، اینها مجموعهء تمامی دارمای چهار کاست است". به رغم تأکید بر تکالیف، تقابل عامل مهمی در نظام تعهدات هندوان است. بسیاری از متون به شکلی کاملا واقع بینانه تأکید دارند که نیروی انگیزش در حیات انسان، و به طور کلی در این جهان، هوس بوده و خواهد بود. منواسمریتی در این مورد چنین می نویسد: "اینکه انسان تنها به خاطر پاداش عمل کند، قابل ستایش نیست؛ در واقع انسان در این جهان، بندرت از این هوس خلاصی می یابد: مطالعه ودا، و نیز انجام اقدامات مقرر در ودا بر پایه هوس مبتنی است."
در متون بسیاری برای بعضی اعمال وعده پاداش داده شده است؛ مثلا منواسمریتی می نویسد: "کسی که همواره تکالیف مقرر را به نحو صحیح انجام دهد، به حالت بی مرگی رسیده، و حتی در این زندگی، به تحقق همه آرزوهایی که در اندیشه دارد، نائل می شود". بنابراین، یک نیروی معنوی قدرتمند رفتارهای فرد را با توجه به پاداشهای آتی شکل می دهد. در روابط خانوادگی نیز همین مفهوم بنیادین عمل می کند. کودکان کم سن و سال هندو هنوز تکلیفی ندارند، اما احتمالا استثنائات بسیاری در مورد آنها وجود داشته باشد. این امر به ویژه در مورد پسران کوچک مصداق دارد. کودکان هندو، در سن کم، از امتیاز تقریبا نامحدود مراقبت و توجه، تا سرحد لوس شدن، برخوردارند. اما کودکان بزرگتر بزودی به گونه ای تربیت می شوند که بتوانند مسئولیت را، بخصوص در چهارچوب خانواده، برعهده گیرند. هندوان بزرگسال، بخصوص زنان، اغلب با از خودگذشتگی و فداکاری به خاطر اعضای جوان ومسن خانواده تلاش می کنند. بسیاری از هندوهای مسن با اطمینان به آینده می نگرند، تا فرزندانی که از آنها مواظبت کرده اند به نوبه خود از بزرگترها مراقبت نمایند. نظام خانواده مشترک، هنگامی که بدون اشکال عمل می کند، احساس امنیت زیادی در فرد ایجاد می نماید. اما این احساس موجب وابستگی می شود. احتمالا بسیاری از افراد آن اعتماد به نفس را که برای اقدام مستقلانه کافی باشد، به دست نخواهند آورد. و بسیاری از این گونه هندوان، در صورت ضرورت، زندگی مستقل را دشوار خواهند یافت. به نظر می رسد که آرمانهای محلی و طبقاتی مربوط به رفتارها و صفات فردی در جوامع مختلف هندو بسیار متفاوت باشد. در این میان، تفاوتهای زن و مرد و مراحل زندگی بخصوص قابل ملاحظه است.

دوستی و برابری در اندیشه دینی هندوها

از آنجا که بسیاری از هندوان می پذیرند که ما مخلوق یک خالق هستیم، توجیه زیادی برای اندیشه "برادری همه انسانها" وجود دارد. به دلیل وجود فرضیه تولد و تجسد دوباره نه لزوما" به شکل انسان هندوان بخشی از جهان جانوران و گیاهان را در این چهارچوب شمول می دهند، که این تلویحات با اهمیتی برای رهیافت های مربوط به دستورات غذایی، بخصوص گیاه خواری، دارد. در فلسفه رهبران برجسته هندو، مانند ماهاتما گاندی و سای بابا، این گونه فرضیه های اساسی و جامع مد نظر قرار گرفته است. اما در عمل، بسیاری از هندوان با قلمرو محدودتری سروکار دارند. موانع منطقه ای و زبانی همچنان تماس را در درون هند دشوار می سازد. دل مشغولی اصلی اغلب هندوان همان محیط اجتماعی اطراف آنها، یعنی افراد کاست، کلان، خانواده و همسایگان آنهاست. در عین حال درک صریحی از تنوع و منحصر به فرد بودن هر مخلوق وجود دارد. در شرایط عادی، روابط اجتماعی درمیان هندوان به اعضای خانواده و همسایگان دور و نزدیک، و بخصوص افراد متعلق به یک گروه اجتماعی محدود می شود. دیده شده که در چنین وضعیتی اغلب "دوست داشتن یا نداشتن"، یک فرد خاص اهمیتی ندارد. انسان با کسی خویشاوند است، پس به یکدیگر تعلق دارند و از آنها انتظار می رود که با هم بسازند. در خانواده مشترک، که اشتراک مال یک هنجار پذیرفته شده است، "هر کس که تقریبا" هم اندازه شماست، بدون اجازه شما، پیراهن شما را به عاریت می برد و کاری ندارد که شما او را دوست دارید یا خیر؛ در واقع طرح این مطلب که شما او را دوست دارید یا خیر. خودپسندانه است. "در این گونه روابط، و به خصوص در روابط میان افرادی که در یک موقعیت نیستند، مسک نفس در حد قابل ملاحظه ای اعمال می گردد. ممکن است این روابط بسیار رسمی و مراتبی به نظر برسد. اما این گونه تشریفات مانع رشد محبت و پیدایش دوستی شخصی نمی گردد. به علاوه، در یک نظام روابط مبتنی بر تکلیف، طرفهای پایین تر می توانند انتظار برخورداری از حمایت و مساعدت لازم را داشته باشند. جدایی مرد و زن، بخصوص در جوامع هندو، آشکار و موضوع مباحثات بسیار بوده است. کودکان کم سن اجازه دارند که با هم بازی کنند؛ اما از حدود 8 سالگی تماس میان پسران و دختران به حداقل می رسد. البته این وضع تنها بدان دلیل نیست که پسران برای مرد بودن تربیت می شوند، و دختران برای ایفای نقش همسری آماده می گردند. اگرچه مدارس مختلط وجود دارد، ولی جدایی دختران و پسران در مدارس مرجح است، زیرا والدین هندو بخصوص نگران پاکدامنی دختران خود هستند. این گونه دیدگاهها را جوانان بخوبی درک می کنند. بسیاری از دختران هندو ذاتا به دوستی با جنس مقابل تمایلی ندارند و ترجیح می دهند در میان دوستان هم جنس خود باشند.

روابط جنسی قبل از ازدواج در نظام دینی هندوان

پاکدامنی در دوره پیش از ازدواج در نظام ارزشی اغلب هندوان منزلت والایی دارد. اما لذت جنسی نیز در سنت هندو برای خود جایی دارد. کاما یا لذت شهوانی، یکی از چهار پوروشارتا، یا هدف زندگی هندوان است (دارما، آرتا، کاما و مکشا). کاما به حیات غریزی و عاطفی مردم اشاره دارد، و یک عنصر شهوانی را شامل است، اما تجربیات عاطفی و زیبایی شناختی را نیز در بر می گیرد. آرمان هر انسانی آن است که تعادل مناسبی میان این چهارهدف زندگی برقرار نماید. بنابراین، عشق و روابط جنسی، که به خصوص در زندگی زناشویی به جنبه ای از تکالیف زناشویی تبدیل می شود، جایگاهی خاص خود دارد. اما فشاردینی و اجتماعی شدیدی برای کنترل احساسات وجود دارد؛ و این بخصوص در مورد ایام قبل از ازدواج، که به نظر می رسد در آن کاما تنها نقشی فرعی داشته باشد، مصداق می یابد. در نوشته های مربوط به برهما کاری (یعنی دانش آموز در نخستین مرحله زندگی)، تأکیدی آشکار بر کف نفس و استعلای فشارهای جنسی در دوره ی پیش از رسیدن به مرحله سرپرستی خانواده وجود دارد. این گونه برداشت ها، حیات اجتماعی کلی هندوان را متأثر ساخته است. حفظ پاکدامنی در دوره پیش از ازدواج، به خصوص برای طبقات بالا، ارزش والایی است و از طرق چندی تحقق می یابد. صرف موعظه کافی به نظر نمی رسد، بلکه بعض موارد تجاوز از حدود، مجازات می شود، و انجام توبه نیز لازم است. به طور کلی به نظر می رسد که موضوعات جنسی سرکوب شده باشد. بعض متون تا آنجا پیش می روند که اعلام نمایند بخش های سفلای بدن، که پایین تر از ناف قرار گرفته، ناپاک است. تعجبی ندارد که در بسیاری از خانواده های هندو، موضوعات جنسی کم و بیش از محرمات تلقی می شود، نتیجه آنکه اغلب جوانان هندو از سکس هیچ نمی دانند و برای انتقال ناگهانی به زندگی زناشویی به خوبی آماده نیستند. دغدغه اصلی جامعه هندو در قبال مسائل جنسی، بدون تردید حفظ پاکدامنی زنان است. تقریبا از دو هزار سال پیش، تأکید بر دوشیزگی عروس آغاز شد. به نظر می رسد یکی از راههای حفظ پاکدامنی زنان در دورهء پیش از ازدواج، تشویق ازدواج قبل از بلوغ (و ازدواج کودکان) بوده است؛ و این رویه ای است که بعدها مردان را نیز مورد شمول قرار داد. این روش، به رغم وجود منع قانونی، هنوز در هند اجرا می شود. آنچه از این رویه آشکار می شود آن است که روابط جنسی فی نفسه منفی تلقی نمی شود؛ برعکس لذت جنسی زواجی، حتی در سنین کم، برای هندوان کاملا پذیرفته شده است. اگر دختری قبل از ازدواج، مورد مواقعه قرار گیرد، از مرد انتظار می رود که با او ازدواج کند، اما در عمل همواره چنین نشده و نمی شود. عفت جنسی بدان دلیل از دختران مورد انتظاراست که تعلق دختر را تنها به یک مرد تضمین نماید. شرط پاکدامنی مردان یا پسران در دوره پیش از ازدواج دلیل دیگری دارد.
در نظام وارناشرمادارما، از دانش آموز خواسته می شود که تا پایان دوره تحصیلات پاکدامنی خود را کاملا" حفظ نماید. ممکن است این تحصیلات تا سنین نسبتا" بالا، حتی بالای 30 سالگی به طول بکشد، و انجام این شرط باید دشوار بوده باشد. مقصود اصلی آن بود تا تمرکز کامل دانش آموز بر تحصیل و رویه کف نفس تضمین گردد، که به اعتقاد آنها هر دو ثوابهای آسمانی را در پی دارد. لازم است دانش آموز از هر چیز محرک، مانند غذاهای ادویه دار، برخی غذاهای دیگر، انواع سرگرمی ها، و از همه مهمتر، تماس با زنان پرهیز نماید. ~استمناء~ و حتی احتلام، مستوجب عقوبت است، اما بیشتر بدان دلیل که توان بالقوه برای ایجاد حیات تلف نشود. داستانهای بسیاری درباره مردانی وجود دارد که سوگند یاد کرده اند که پاکدامن بمانند، ولی تنها به صرف دیدن یک زن دامن از کف داده اند. بدین لحاظ، زنان اغواگر تلقی می شوند و لازم است از آنان پرهیز شود. نمونه کامل یک دیدگاه مردسالارانه آنکه اغلب، زنان به دلیل سقوط مردان پاکدامن مورد نکوهش قرار می گیرند. در هند کنونی پسرانی که مرحله برهماکاریا (یعنی تجرد) را رسما به اتمام می رسانند، معدودند؛ با این وجود، هنوز هم از دانش آموز یا طلبه هندو انتظار می رود که پاکدامن باقی بماند. حتی مصلحان اجتماعی هندو در عصر حاضر، مانند دایاناندساراسواتی، بنیانگذار آریاسمج، نیز توصیه کرده اند که لازم است زن و مرد را در فاصله مطمئنی از یکدیگر حفظ نمود. بدین ترتیب، بسیاری از هندوان جوان بندرت در دوران نوجوانی خود با جنس مخالف برخوردی داشته اند. نشانه های بسیاری از این دیدگاه در حال تطور در میان هندوان جوان وجود دارد که روابط جنسی در دوره پیش از ازدواج قابل قبول است، مشروط بر آنکه این عمل، ازدواج را در پی داشته باشد. اما شواهد بسیاری در دست است که این دیدگاه مسائل جدیدی برای دختران ایجاد می کند، زیرا اجتماع همچنان خواستار پاکدامنی دختران است. اگر تضمین مطلقی وجود نداشته باشد که این رابطه ازدواج را در پی دارد، ممکن است مرد متعاقبا" دختر را به خاطر آنکه به رابطه جنسی قبل از ازدواج تن داده، طرد نماید. اگرچه رهبران دینی خودداری کامل را توصیه نموده، بر عناصر زاهدانه فلسفه هندو تأکید می ورزند، ولی در واقعیت زندگی اجتماعی مسائل ملموس بسیاری وجود دارد که حل آنها دشوار است. در پایان روز، خانواده ها و افراد می کوشند رهیافت صحیح را یافته و با تبعات ناشی از آنها در مقایسه با تعالیم هندو کنار بیابند.

هم جنس گرایی در آیین هندو

متون ادبی هندو به طور محسوسی در قبال هم جنس گرایی سکوت کرده است. با توجه به دیدگاه سنتی دربارهء پاکدامنی و روابط جنسی، می توان به این نتیجه رسید که ظاهرا" در همه مراحل زندگی هم جنس گرایی با ارزشها و هنجارهای معیار در نظام وارنا شراما دارما مباینت داشته باشد. به خصوص خودداری از ازدواج و تولید مثل ممکن است ناقص دارما تلقی شود. البته در هندوئیسم، زهد در واقع برای معدودی از مردان که خود را وقف عبادت می کنند، پذیرفته است. درعمل، معدودی از هندوان، احتمالا" به دلیل طیف وسیعی از فشارهای اجتماعی، مجرد باقی می مانند. اگرچه هم جنس گرایی ناشناخته نیست، ولی از محرمات است. واکنش های اخیر به تهدیدهای سریعا" روبه افزایش ایدز در هندوستان قابل توجه است: مطبوعات این برداشت را، که در نامه های خوانندگان نیز انعکاس داشت، ایجاد کردند که هرگونه رابطهء جنسی بدون ازدواج، از جمله استمناء، به نوعی موجب هلاک است. نتیجه مسلم، اعمال فشار بیشتر بر افراد برای حفظ پاکدامنی خود است. به نظر می رسد که اصلاح یا استعلای خود، درمیان معدود هم جنس گرایان باقی مانده، و به خصوص در میان هندوان جوان، به طور شگفت انگیزی به شکل خود پرستی نمود یافته باشد. در هند و دیگر کشورهای شرقی، و نیز، این اواخر، در بریتانیا، انسان گروه هایی از پسران (و گاهی دختران) را می بیند که با هم به اینجا و آنجا می روند، در حالی که دست یکدیگر را گرفته اند و به طرق مختلف به هم ابراز محبت می کنند. این حرکات نشانه هم جنس گرایی نیست، بلکه رفتاری است با پذیرش اجتماعی که در میان اعضای یک جنس وجود دارد. این رفتار ممکن است با این حقیقت مرتبط باشد که در این مرحله، درصورت حضور افرادی از جنس مخالف، ابراز محبت فیزیکی مجاز نباشد. امروزه در بریتانیا، هیچ یک از این دو درملأ عام پذیرفته نیست. اگرچه گهگاه، موضوعات جنسی برای هندوان مسأله ای دشوار است، ولی هم جنس گرایی در عمل به طور کامل به خفا رانده شده است.

زندگی عمومی و خصوصی افراد قبل از ازدواج در آئین اسلام

الف: رفتارها و صفات شخصی فرد مسلمان
اسلام میان مسلمان کسی که در برابر قوانین خدا و هدایت خدا تسلیم است یعنی ایمان دارد، و مومن کسی که حتمیت درونی عمیقی از ایمان دارد یعنی کسی که همین ایمان را داشته و به آن عمل می کند، تمایز قایل است. ایمان یا اعتقاد برای مومن چیزی بیش از صرف اعتقاد به وجود خداست. ایمان یعنی تشخیص مبتنی بر تجربه شخصی این مطلب که خدا حاکم مطلق عالم، از جمله انسانهاست، و هر یک از ما، همانند بقیه مخلوقات خدا، کاملا به خدا وابسته هستیم و برای پاسخگویی به سوی او باز می گردیم. مسلمان با این اعتقاد، و از طریق اقامه نماز، روزه، زکات و حج، به سوی عمل سوق داده می شود. هر یک از این عبادات موجب قرب بییشتر مسمان به خدا می شود، تا در نهایت تقوی شکل گیرد. تقوی صفتی است که برای شخصیت مسلمان ضروری است. تقوی سجیه ای است اساسی که، مثلا، در قلب کودک مسلمان، ضمن آنکه درباره خدا، وجود و حضور همیشگی او در همه جا، کرم و محبت او، و مسئولیت شخصی هر کس و پاسخگو بودن او در برابر خدا، می آموزد، بتدریج شکل می گیرد. مسمانان با کسب تقوی (خدا آگاهی)، آن را در آداب روزمره زندگی خود منعکس می سازند. مثلا، هر کاری را با نام خدا و استعانت از او، یعنی با عبارت بسم الله الرحمن الرحیم، آغاز می کنند. هنگام ملاقات با خویشاوندان و دوستان درودی صلح آمیز تقدیم می دارند: السلام علیکم و رحمه الله. مسلمانان برای تقویت احساسی عمیقی که در اثر «سلام» ایجاد می شود، معمولا با یکدیگر دست می دهند، همدیگر را در آغوش می گیرند و می بوسند. و بالاخره، به خاطر موفقیت خود یا دیگران در هر کاری، سپاس خود را ابراز می دارند: الحمدالله رب العالمین. ابراز مسرت و سپاس نسبت به اشخاص از طریق دست زدن در میان مسمانان مرسوم نیست. مسلمانان با خدا آگاه شدن از خصایلی که موجب خیر معنوی می شود مانند محبت، رحمت، شفقت، تواضع، عفو، صدق، اخلاص، درستکاری و عدل آگاه می گردند. به عقیده مسلمانان، چنین انسانی هرگز هدف غایی را، که کسب رحمت و رضای خداست، از نظر دور نمی دارد. به منظور نیل به این هدف، از جمله، لام است مسمانان در جهان فعال باشند، مسئولیت های خود را جدی بگیرند، با منتهای توان خود برای انجام آنها بکوشند، و همواره از وظیفه ای که در قبال جامعه دارند، آگاه باشند. اما باید خاطرنشان گردد که ایمان و تقوی ثابت نیستند و در یک سطح باقی نمی مانند، و در نزد هیچ دو مسلمانی به یک نحو نیستند. این امر بخصوص هنگامی مصداق می یابد که می بینیم مسلمانان، همچون امت هر دین دیگری، ممکن است مجبور باشند با باورها و ارزشهای غیردینی که بر زندگی آنها تحمیل می شود، به مقابله برخیزند. بنابراین، مشاهده گونه گونی هایی در صفات شخصی در ایمان مسلمانان، و در میان مسلمانان مناطق مختلف جهان، تعجب آور نخواهد بود.
(ادامه دارد ...)

منـابـع

کلیــد واژه هــا