همراهی ابوبکر با پیامبر اکرم در راه هجرت

مشهور است در جریان هجرت رسول الله (ص) ابوبکر یار و همسفر ایشان بوده. ابن هشام در این خصوص می نویسد: ابوبکر چنانچه پیش از این گفتیم چند بار از رسول خدا (ص) برای هجرت به مدینه اجازه خواسته بود و هر بار حضرت در پاسخ وی می فرمود: «عجله مکن شاید خداوند رفیقی برای تو فراهم سازد». این سخن رسول خدا (ص) ابوبکر را به این خیال انداخت که ممکن است مقصود حضرت از آن رفیق، خودشان باشد، از این رو، دو مرکب سواری خریداری کرده و در خانه نگهداری می کرد تا با دستور هجرت خود و پیامبر سوار آن دو شتر شوند و مهاجرت کنند. در این باره از عایشه چنین نقل شده است: در این اواخر، رسم پیغمبر اکرم (ص) چنان بود که هر روز یک بار، یا هنگام صبح و یا هنگام شام به خانه ما می آمد تا روزی که آن حضرت مامور به هجرت شد، در آن روز به هنگام ظهر، وقتی گرما به شدت خود رسیده بود ناگهان رسول الله (ص) برخلاف عادت همیشگی به خانه ی ما آمد. پدرم وقتی این صحنه را دید به ما گفت: «حتما اتفاق تازه ای افتاده که رسول الله (ص) در این ساعت به خانه ی ما آمده». سپس از جای خود برخاسته و حضرت را در جای خود نشاند و جز پدرم و من و خواهرم کس دیگری در خانه نبود. رسول الله (ص) نشست و نگاهی به پدرم ابوبکر کرده و فرمود: «اطاق را خلوت کن»، ابوبکر گفت: «کسی جز دو دخترم در اطاق نیست، مگر چه پیش آمدی رخ داده؟» حضرت فرمود: «خدای تعالی به من اجازه داده تا از مکه هجرت کنم» پدرم ابوبکر گفت: «مرا هم به همراه خود می بری؟» فرمود: «آری» ابوبکر از شوق به گریه افتاد سپس عرض کرد: «من دو مرکب از چندی پیش خریداری کرده و برای چنین روزی در خانه نگهداری کرده ام». سپس در همان روز عبدالله ابن ارقط را و برخی عبدالله ابن اریقظ گفته اند که در زمره مشرکین و از طائفه بنی دئل ابن بکر بود برای نشان دادن راه اجیرش کردند و مرکب ها را به او سپردند تا هنگام حرکت به همراه هم به مدینه هجرت کنند. ابن هشام پس از نقل ماجرا به شکل فوق از قول ابن اسحاق می نویسد: از مجموع آنچه دست من رسیده این مطلب فهمیده می شود تصمیم رسول الله (ص) در هجرت به مدینه جز برای علی ابن ابی طالب و خانواده ابوبکر برای کسی آشکار نشده بود، اطلاع علی ابن ابی طالب نیز از آن جهت بود که چون مردم مکه محمد (ص) را به صداقت و امانت داری می شناختند لذا هر کس می خواست مال خود را نزد شخص امینی بگذارد نزد آن حضرت می آمد از این رو امانات زیادی نزد آن حضرت جمع شده بود و چون رسول الله خواست از مکه هجرت کند آن امانت ها را به علی ابن ابی طالب سپرد و به او فرمود در مکه بماند و آنها را به صاحبانشان برساند. ظاهرا بطور کلی و با چشم پوشی از برخی بخشهای نقل فوق می توان مجموع آن را مورد تایید قرار داد و آنچه از ابن اسحاق نقل شده، اگر منظورش این باشد که علت مطلع شدن امیرالمومنین (ع) از جریان هجرت تنها باز پس دادن امانت ها بوده، این سخنش صحیح نیست زیرا در جریان لیله المبیت که خود ابن هشام نیز آن را نقل کرده امیرالمومنین در جای رسول الله (ص) خوابیدند و از هجرت مطلع بودند و چه کسی نزدیکتر از ایشان به رسول الله (ص) بود تا از هجرت پیامبر مطلع شود؟ اما اگر منظورش این بوده که یک علت ماندن امام علی (ع) در مکه باز پس دادن امانت ها بوده، این سخن قابل پذیرش و مورد تایید ما نیز می باشد. پس همانطور که گفته شد مجموعا نقل ابن هشام با صرف نظر از از برخی بخش ها مورد پذیرش بوده و قابل تایید است اما چند سوال در اینجا مطرح می شود:
1- چرا رسول الله (ص) ابوبکر را به عنوان همراه خود در راه هجرت انتخاب فرمود و به علی (ع) فرمود تا در بستر ایشان در لیله المبیت بماند؟ آیا این نشان از اهمیت بالای ابوبکر و علاقه شدید رسول الله به او و بی اهمیتی امیرالمومنین (ع) در نظر پیامبر ندارد؟
2- آیا خروج رسول الله (ص) از منزل ابوبکر بوده؟ یا ابوبکر بعدها به ایشان ملحق شده؟
3- چرا علی (ع) برای ادای امانات در مکه ماند؟ و حضرت غیر او را مامور این کار نکرد؟

پاسخ به سئوال اول: در جواب این سئوال باید عرض کنیم احتمالا علت انتخاب ابوبکر به عنوان هم سفر فراهم بودن شرایط و امکانات وی برای این امر است نه فضیلت و برتری او. برترین مردم پس از رسول الله (ص) قطعا امیرالمومنین علی (ع) است اما او برای مامورتی خطیر و کاری بس دشوار که کسی جز او توان آن کار را نداشت انتخاب شده بود بنابراین باید فردی جز او انتخاب می شد که با شرایط موجود ابوبکر بهترین فرد بود، زیرا همچنان که بعدا اشاره خواهد شد وقتی رسول الله (ص) در غار ثور به مدت سه روز ساکن شدند نیاز به افرادی بود تا از مکه خبر بیاورند و با عملکرد خود نگذارند سکونت رسول الله (ص) در غار معلوم شود، ابوبکر به علت داشتن برخی اطرافیان برای این کار بهتر از دیگران بود و مشرکین کمتر مشکوک می شدند. علت دیگر این انتخاب ممکن است ترس از آشکار شدن هجرت توسط ابوبکر بوده باشد چرا که ابوبکر کرارا و مرارا درخواست هجرت می کرد و ممکن بود با اطلاع یافتن از هجرت رسول الله (ص) در اثر شکایت از رسول الله (ص) که چرا او را با خود نبرده خواسته یا ناخواسته این امر مهم را افشا کرده و مشکلی حل نشدنی را پیش می آورد.
پاسخ به سئوال دوم: طبق نقل برخی از مورخان خروج پیامبر (ص) از منزلشان بوده نه از خانه ابوبکر. حلبی (که خود از اهل سنت است) می نویسد: «انما کان خروجه من بیت نفسه» یعنی: «بدرستیکه خروج پیامبر (ص) به سمت مدینه از خانه خودش بود». این نقلهای معارض، سبب ضعف قول ابن هشام می شود بخصوص که روایات متعددی دال بر خروج شبانه رسول الله (ص) وجود دارند و این با خروج ظهر هنگام ایشان از منزل ابوبکر سازگار نیست جالب است که یکی از این روایات را خود ابن هشام در جریان لیله المبیت نقل می کند! بنابراین هجرت رسول الله (ص) از منزل خودشان آن هم بصورت مخفیانه و در شب صورت گرفت و ابوبکر در راه به ایشان ملحق شده است.

پاسخ از سئوال سوم: یک علت انتخاب امیرالمومنین (ع) برای ادای امانات، همانا امانت داری ایشان و مورد اعتماد بودنشان نزد رسول الله (ع) بوده؛ چه کسی جز علی ابن ابی طالب (ع می توانست مجموع آن امانات را با وجود خطر درگیری با مشرکین و با وجود وسوسه های نفس به صاحبانشان برساند؟ از این گذشته انتخاب او برای چنین امری نشان از جانشینی او در امور مختلف داشته و دلیل محکمی برای اثبات لیاقت ایشان در مسئله ی خلافت است. او که عهده دار جان فشانی در راه دین شده و در لیله المبیت در بستر رسول الله (ص) می آرامد و در کنار این ماموریت خطیر، عهده دار بازگرداندن امانات مردم شده و در ضمن، امین رسول الله (ص) در آوردن فواطم به مدینه شمرده می شود. آیا ممکن است چنین شخصی وجود داشته باشد و خلافت به غیر او برسد؟ و در بخش های بعدی بحول و قوه ی الهی اشاره خواهیم کرد همراهی ابوبکر با رسول الله (ص) در راه هجرت از باب حفاظت او از جان رسول الله (ص) نبوده بلکه در این امر مصلحت هائی دیده شده کما اینکه در ازدواج رسول الله (ص) با عایشه نیز چنین بود و ناگفته نماند تلاش برخی مورخان، در بزرگ کردن نقش ابوبکر در جریان هجرت به مدینه و القاب خاص دادن به وی به همین مناسبت و از باب پر کردن خلاءهای وجودی او در برابر کمالات امیرالمومنین (ع) است و اگر نه آنقدر تناقض و کم زیاد در آثار این گروه دیده می شود که افراد منصف از اهل سنت هم حاضر به پذیرش این کمالات ساخته گی نیستند تا چه رسد به محققین از شیعه.
در دو بخش بعدی انشا الله به بررسی نمونه ای از این فضیلت تراشی ها خواهیم پرداخت و خواهیم گفت برخی از محققین همچون نجاح طائی قائل اند فرد همراه رسول الله (ص) در غار ثور، عبدالله ابن بکر بوده نه ابوبکر و همراه دانستن ابوبکر و خانواده اش در جریان غار ثور و هجرت از دروغ های ساخته امویون می باشد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا