نزول سوره های فاتحة الکتاب، مسد، تکویر و اعلی

سوره فاتحه الکتاب محتوای آیات:
آیات این سوره پیرامون ستایش خداوند، بیان برخی صفات الهی و مشتمل بر دعا و طلب عافیت به خیری است.
مکی یا مدنی بودن آیات: تمام آیات این سوره در مکه مکرمه نازل شده و طبق احادیث وارده بسم الله این سوره نیز جزء آن است.
موضوعات تاریخی: در این سوره به موضوع تاریخی خاصی اشاره نشده و لیکن مملو از معارف حقه و بحث های کلامی است و در ثواب تلاوت آن روایات متعددی وارد شده.

سوره مسد محتوای آیات: این سوره مشتمل بر نفرین و تهدید «ابولهب» و همسرش «ام جمیل» است.
مکی یا مدنی بودن آیات
این سوره نیز در مکه نازل شده و تمام آیات آن مکی است.
موضوعات تاریخی
موضوع تاریخی ای که در این سوره بدان اشاره شده مربوط به «ابولهب» و همسرش «ام جمیل» می شود. در روایتی از قول شخصی به نام «طارق محاربی» آمده است که می گوید: من در بازار «ذی المجاز» بودم که ناگهان جوانی را دیدم که صدا می زند: «ای مردم! بگویید: «لااله اله الله» تا رستگار شوید» و مردی را پشت سر او دیدم که با سنگ به پشت پای او می زد به گونه ای که خون از پاهایش جاری بود و فریاد می زد: «ای مردم! این جوان دروغگوست، او را تصدیق نکنید». من سئوال کردم: «این جوان کیست؟» گفتند: «محمد (ص) است که گمان می کند پیامبر (ص) می باشد و این پیرمرد که به دنبال اوست و تکذیبش می کند. عمویش ابولهب است». در روایت دیگری از قول امام موسی ابن جعفر (ع) آمده است: «... وقتی سوره «تبت یدا ابی لهب» نازل شد نزد رسول خدا (ص) آمد در حالی که ابوبکر پسر ابوقحافه نیز در حضور آن جناب بود، عرضه داشت «یا رسول الله (ص)، ام جمیل است که با خشم می آید و چه خشمی! گویا قصد اذیت تو را دارد، چون سنگی به دست گرفته می خواهد آن را به طرف تو پرتاب کند». رسول خدا (ص) فرمود: «او مرا نمی بیند» ابوبکر اضافه می کند: «ام جمیل نزدیک آمد و از من پرسید: «رفیقت کجاست؟» گفتم: «آنجایی که خدا خواسته است». گفت: «من به سر وقت او آمده ام اگر او را ببینم این سنگ را به سویش می افکنم، چون او مرا هجو نکوهش کرده، به لات و غری سوگند که من زنی شاعر هستم و می دانم چگونه هجوش کنم»، این را گفت و رفت ابوبکر از رسول خدا (ص) پرسید: «راستی او تو را ندید؟» فرمود: «نه، خدای تعالی حجابی بین من و او انداخت و مانع دیدنش شد.» و در تفسیر قمی که ام جمیل دختر «صخر» بود و علیه رسول الله (ص) سخن چینی می کرد و احادیث و سخنان ایشان را برای کفار می برد و از این جهت «حماله الحطب» یعنی حمل کننده هیزم آتش جهنم نامیده شد.
و نیز از ابن عباس نقل شده که گفت: «وقتی این آیه «و انذر عشیرتک الاقربین» نازل شد، رسول خدا (ص) بر بالای «صفا» رفت و با بلندترین صوتش فریاد زد یک خبر مهم، قریش بدون درنگ دورش جمع شدند و پرسیدند: «چه شده است؟» فرمود: «به نظر شما اگر خبری بدهم که فردا صبح یا امروز عصر دشمنی بر سر شما می تازد از من می پذیرید یا نه؟» همه گفتند: «بله چرا که ما تاکنون از تو دروغ نشنیده ایم» فرود: «هم اکنون شما را انذار و هشدار می دهم از عذابی سخت که در انتظار شما است» ابولهب گفت: «تبالک یعنی مرگ بر تو باد برای این سخن همه ما را صدا زدی و اینجا جمع کردی؟» لاجرم خدای عزوجل در پاسخ وی این سوره را نازل کرد» و فرمود: «تبت یدا ابی لهب وتب» یعنی «هلاک شد ابولهب و تباه گردید».

سوره تکویر محتوای آیات:
آیات این سوره پیرامون قیامت، نوشته وحی، قرآن و حقانیت رسول الله است.
مکی یا مدنی بودن آیات
آیات این سوره همه گی در مکه مکرمه نازل شده و مربوط به اوائل بعثت می باشند.
موضوعات تاریخی
در این سوره به حادثه تاریخی خاصی اشاره نشده است.

سوره اعلی محتوای آیات:
در این سوره به تنزیه و توحید الهی پرداخته و برخی افعال و صفات را بیان می نماید سپس به حمایت از پیامبر اکرم (ص) و وعده های نیک به ایشان پرداخته و دست آخر بشارت به خدا ترسان و تحذیر روی گردانان از تذکرات الهی را شامل می شود.
مکی یا مدنی بودن آیات:
در مورد آیات اول این سوره تا عبارت «قدافلح من تزکی» علامه ی طباطبائی نظرشان این است که این آیات، سیاق آیات مکی را دارند فلذا مکی اند اما آیات بعد چون سخن از پرداخت زکات در آنها آمده و طبق روایات وارده مراد از این زکات، زکات عید فطر و خواندن نماز عید است فلذا این آیات مدنی اند چرا که می دانیم روزه و توابعش من جمله زکات فطره و نماز عید فطر بعد از هجرت و در مدینه تشریع شده.
موضوعات تاریخی:
در این سوره نیز به حادثه تاریخی خاصی اشاره نشده.

منـابـع

کلیــد واژه هــا