دیدگاه مکتب خلفا درباره عدالت صحابه پیامبر اکرم

مکتب خلفا همه صحابه را عادل دانسته و در اخذ معالم دینی به همه آنان مراجعه می کند. ابوحاتم رازی پیشوای اهل جرح و تعدیل در مقدمه کتابش گوید: «اما اصحاب رسول خدا (ص)، آنانکه شاهد وحی و تنزیل کتاب بوده و تفسیر و تأویل را شناخته اند، کسانی که خدای عز و جل آنان را برای صحبت و همراهی پیامبرش برگزیده، و یاری خود و اقامه دین و آشکاری حقش را به ایشان سپرده، آنان را صحابه پیامبر پسندیده و آنان را بزرگان و پیشوایان ما قرار داده است. آنان که هر چه را پیامبر (ص) از خدای عز و جل به ایشان رسانید، و هر چه را سنت نهاد و تشریع فرمود، و هر چه را حکم کرد و واجب یا مستحب قرار داد، و هر چه را امر و نهی یا منع و تأدیب فرمود. همه را گرفتند و حفظ کردند و استحکام بخشیدند. پس، در دین فقیه شدند، و امر و نهی خدا و مراد او را، در حضور رسول خدا (ص) با مشاهده تفسیر و تأویل کتاب و با گرفتن و استنباط از او، دانستند.
خدای عز و جل بدین وسیله آنان را شرافت بخشید، و با قرار دادنشان در جایگاه پیشوایی، گرامیشان داشت، و شک و کذب و غلط، و تردید و فخر و عیب را از آنان زدود، و آنان را دادگران امت نامید و در کتاب محکم خویش فرمود: «و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهداء علی الناس؛ و بدینگونه شما را امت میانه قرار دادیم تا گواه بر مردم باشید.» (بقره/ 43)
رسول خدا (ص) قول خدای عز و جل: «وسطا» را عدولا یعنی دادگر تفسیر فرمود. پس آنان دادگران امت، پیشوایان هدایت، حجت های دین و ناقلان کتاب و سنت هستند. خدای عز و جل دست یازیدن بر راهشان و سیر در مسیرشان و اقتدای به آنان را محبوب و فراخوان کرده و فرموده: «و یتبع غیر سبیل المومنین نوله ما تولی؛ و (هر کس) غیر راه مومنان را پیروی کند، او را به همان راهی که می رود می بریم.» (نسا/ 115)
ما در اخبار بسیار دیده ایم که پیامبر خدا (ص) اصحاب خود را به تبلیغ و رساندن سخنانش به دیگران تشویق و ترغیب کرده و آنان فرموده: «نضر الله امرءا سمع مقالتی فحفظها و وعاها حتی یبلغها غیره؛ خداوند مسرور کند کسی را که سخن مرا بشنود و آن را حفظ و نگاه دارد تا به دیگری برساند.»
همو (ص) در خطبه اش فرموده: «باید شاهدان شما سخن مرا به غایبان برسانند.» و فرموده: «بلغو عنی و لو آیه و حد ثوا عنی و لا حرج؛ از سوی من تبلیغ کنید اگر چه آیه، و احادیث مرا بازگو کنید که گناهی (بر شما) نیست.»
پس از آن، صحابه در نواحی و شهرها و مرزها پراکنده شدند، و به جنگها و کشورگشائیها و فرمانداریها و قضاوت و حکم پرداختند؛ و هر یک از آنان در محل سکنای خویش آنچه را از پیامبر خدا (ص) دریافته بود انتشار داده و به فتوا و پاسخ سوالات بر اساس یافته های خود از رسول خدا (ص) برآمد. آنان جان خویش را با حسن نیت و قصد وقف یاد دادن فرائض و احکام و سنن و حلال و حرام خدا به مردم کردند تا آنگاه که خدای عز و جل آنان را فرا خواند. و روحشان را دریافت نمود. رضوان و رحمت و آمرزش خدا بر همگی آنان باد.»
«ابن عبدالبر» در مقدمه کتابش «الاستیعاب» گوید: «عدالت صحابه همگی ثابت است.» سپس شروع به آوردن آیات و روایات وارد در حق مومنان آنها می کند.
«ابن اثیر» در مقدمه «اسد الغابه» گوید:
«سنتهایی که تفصیل احکام و شناخت حلال و حرام و غیر آن، از امور دین، بر مدار آنهاست، تنها زمانی ثابت است که رجال اسناد و روایات آنها شناخته شده باشند، و مقدم بر همه اصحاب رسول خدا (ص) هستند که اگر کسی آنان را شناسد، نادانیش نسبت به دیگران سخت تر، و انکارش فزون تر است. پس شایسته آن است که انساب و احوال ایشان به خوبی شناخته شود.
صحابه پیامبر (ص) با سایر راویان در همه این موارد مشترکند مگر در «جرح و تعدیل»، زیرا همگی آنان عادلند و ایراد و اشکال بر آنها ممنوع است.»
«ابن حجر» در فصل سوم مقدمه کتابش «الإصابه» در بیان حال صحابه و عدالت آنان گوید: «اهل سنت بر اینکه همگی صحابه عالند، اتفاق نظر دارند و کسی در این باره مخالفت نکرده مگر اندکی از بدعت گزاران.»
او از «ابوزرعه» روایت کرده که وی گفته است:
«هرگاه کسی را دیدی که یکی از اصحاب رسول خدا (ص) را نقض و رد می کند، بدان که او «زندیق» است. زیرا، رسول خدا (ص) حق است. قرآن کریم حق است. هرچه او آورده حق است. اینها همه را تنها صحابه به ما رسانده اند، و این گروه با نقض و جرح شاهدان ما در پی ابطال و تباهی «کتاب و سنت» هستند. پس، نقض و جرح خودشان سزاوارتر است. آنان زندیقانند.»
این، دیدگاه مکتب خلفا درباره عدالت صحابه بود.

منـابـع

کلیــد واژه هــا