باکو

باکو پایتخت جمهوری آذربایجان است. در گذشته از شهرهای مهم آران بوده است.

آیا باکو درست است یا بادکوبه؟
چنانچه می دانیم این شهر را در نوشته های ایرانی بادکوبه می نویسند. در حالی که در زبان مردم آنجا و زبان روسی همان باکو می باشد. بادکوبه گویا از زمان صفویان پیدا شده است. زیرا نخستین بار آن را در کتاب عالم آرای عباسی که در زمان شاه عباس نوشته شده است می یابیم. پیش از آن حمدالله مستوفی در نزهت القلوب و یاقوت در معجم البدان و بسیاری از جغرافی نویسان در کتب های خود آن را بادکویه آورده اند.

رویه نخست نام چه بوده است؟
چنانچه گفته شد در بسیاری از کتابها نام شهر را بادکویه نوشته اند. می دانیم که نامهای ایرانی که در آخر خود «یه» دارند همچون شیرویه، سارویه، بابویه و مانند اینها نامهای شکسته می باشند. یعنی نخست رویه دیگری می داشته اند و سپس کوتاه شده اند. باکویه نیز بی گمان رویه دیگری می داشته است. در زمان ساسانیان یک رشته آبادی هایی در ایران وجود داشت به نامهای باکاوان و باکاران که چون در آنها آتش برپا می داشتند مقدس بوده اند و محل زیارت. یکی از همین آبادیهای دینی گرامی همین شهر آران می بوده که آتشکده خودسوز بزرگی داشته که نامش باکاوان یا باکوان بوده.
موسی خورینی در کتاب جغرافیای خود در گفتگو از پایداقاران «بیلقان» که شهری در آران بوده و در آن زمان باکو از اطراف آن به حساب می آمده، نام آنجا را باگوان می نویسد. بعد از حمله اعراب در صده اول اسلام غیوند بارتابت در کتاب خود نام این شهر را آتش باگاوان نوشته است. پسوند وان نا آشنا نیست و آن را در انتهای بسیاری از شهرهای ایران و قفقاز می توان یافت مانند نخچوان، شیروان، مهراوان، هفتوان.

معنی نام چیست؟
باگوان یا باکوان از دو بخش پدید آمده. وان پسوند شهر یا جا یا نسبت است. اما باک یا بَک یا بَغ که این نام در گویش های باستانی ایرانی معنی خدا می دهد یا شاه. این نام بر روی سکه های ساسانی یافته شده است. به گمان بعضی دانشمندان بوغ روسی که به معنی خدا آمده است از این واژه است. از طرف دیگر ما این واژه را بر روی بسیاری از نام های آبادی های ایران، آران و ارمنستان می بینیم. باکاران در ارمنستان، بگوا در زنجان، بغستان در کرمانشاه؛ بجستان در خراسان و فغستان در گلپایگان.
آغاتانگیغوس از نویسندگان زمان ساسانی باگاریج را جایگاه بتان معنی کرده و می گوید واژه پهلوی است. او همچنین می گوید که آبادی هایی که واژه باگ داشته نخست جایگاه پرستش مهر بوده وسپس با رواج زرتشتی گری در آنها آتش به پا می دارند. پس معنی نام این شهر، جایگاه خدایان است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا