بررسی پایان همکاری عاصم، صحابی ساختگی، با خالد بن ولید

طبری در مورد پایان همکاری عاصم بن عمرو و خالد بن ولید از قول سیف روایت می کند: پس از نبرد فراض، وقتیکه خالد بن ولید تصمیم گرفت تا پوشیده و دور از چشم دیگران به قصد ادای حج به مکه عزیمت کند، دستور داد تا عاصم بن عمرو با سپاه اسلام بجانب حیره حرکت نماید. و نیز در خبر عزیمت خالد بن ولید بسوی شام، ضمن حوادث سال سیزدهم از هجرت مینویسد: مسلمانانی که در شام با مشرکین در پیکار بودند از ابوبکر خلیفه استمداد کردند و ابوبکر نامه ای به خالد نوشت و به وی دستور داد تا برای کمک به قوای اسلام به جانبشان عزیمت نماید، و برای این منظور نیمی از سپاه موجود در عراق را برگیرد، و نیم دیگر را زیر فرماندهی المثنی فرزند حارثه شیبانی در عراق باقی گذارد، و در این تقسیم بندی هیچ دلاوری را به همراهی خود برنگزیند، مگر اینکه همانند او را برای مثنی باقی گذارد. خالد بن ولید در این تقسیم بندی اصحاب رسول خدا  را انتخاب میکند، و بقیه را که سابقه درک صحبت پیغمبر را نداشته اند برای مثنی جا میگذارد. مثنی زیر بار چنین تقسیمی نرفت مگر اینکه تعداد یاران پیامبر را نصف کنند، نیمی را خالد برگیرد، و نیمی دیگر نزد المثنی باقی بماند. خالد ناگزیر شد تا این پیشنهاد را قبول کند و در نتیجه قعقاع بن عمرو تمیمی از اصحاب رسول خدا را خالد بن ولید در سهم خود برگزید، و عاصم بن عمرو تمیمی، برادر قعقاع که از اصحاب رسول خدا بود جزء سهم مثنی قرار داد.

سنجش روایت سیف با روایت دیگران

این بود خلاصه آنچه سیف در پایان همکاری عاصم و خالد آورده بود ولی گفتار مورخین دیگر چنانکه در زیر میآید ساختگی آن را روشن می سازد: ابن عساکر از ابن اسحق در ابن باره روایت میکند: در آن موقع که خالد بن ولید، در حیره بود، ابوبکر نامه ای به او نوشت و دستور داد که با افراد دلیر و کار آمد سپاه خود به یاری سپاهیان اسلام در شام بشتابد، و بر بقیه افراد خود که از کار افتاده گان و افراد ناتوان سپاه را تشکیل میدهند، مردی از خود آنها را فرماندهی دهد. ابن عساکر متن نامه ابوبکر را چنین آورده است: اما بعد، از عراق بیرون شو، و عراقیان را، آنها که در محل بودند و تو بر ایشان وارد شدی بر جای گذار، و سبکبار با یاران نیرومندمان، آنانکه از یمامه با تو به عراق  آمده اند، و یا از حجاز آمده در راه به تو پیوسته اند، حرکت کن...

بررسی سند

محمد و مهلب و ظفر بن دهی راویان ساختگی سیف، سند این داستان میباشند، و نیز طلحه سند این حدیث است که نام طلحه در احادیث سیف بین دو راوی مشترک است که یکی از آنها از راویان ساختگی او است و در اینجا ندانستیم مراد سیف کدامیک از این دو میباشد. و نیز مردی از قبیله بنی سعد راوی معرفی میکند که ندانستیم نامش را سیف چه خیال کرده تا درباره اش تحقیق کنیم.

سنجش سخن سیف با دیگران

سیف میگوید که خلیفه ابوبکر، به خالد بن ولید دستور داد تا نیمی از افراد سپاهی را برای عزیمت شام خود برگزیند، بدانسان که هیچ گردی را انتخاب نکند مگر اینکه همانند او را برای المثنی برجای گذارد. خالد میخواهد ت اتمامی  یاران پیغمبر خدا را برای خود انتخاب کند، ولی مثنی زیر بار نمیرود مگر اینکه نیمی از اصحاب رسول خدا را برای او بر جای بگذارد. اما دیگران میگویند که خلیفه ابوبکر به خالد بن ولید دستور داد تا افراد قوی و کار آمد سپاه را انتخا کند، و از کار افتادگان و بیکاره ها را واگذارد، و تازه عده انتخابی خود را از آنهائی برگزیند که با او به عراق آمده اند. و این موضوع با اوضاع و احوال شام و موقعیت نبرد در آنجا و جنگی که با سپاه کارآزموده رومی در پیش داشتند کاملا مناسبت دارد. شاید هدف سیف در آوردن چنان داستانی این باشد که به این وسیله از سربازان میهنش عراق تمجیدی بعمل آورده باشد، چه نیمی از سپاهیان عراق را با این افسانه خود با سپاهیان اسلام به یاری قوای مسلمین به شام میفرستد و پیروزی هم بدست میآورند، و دست آوردهای دیگری نیز داشته است.

دست آورد این داستان

علاوه بر همه اهدافی که سیف در ساختن چنین داستانی در نظر داشته است، در حدیث خود با کمال وضوح تصریح و تأیید میکند که دو قهرمان افسانه ایش، قعقاع و عاصم، هر دو درک صحبت رسول خدا را کرده اند، و جزء اصحاب آن حضرت بوده اند، و بدینگونه صحابه هائی بنام عاصم و قعقاع، بر صحابیان پیامبر می افزاید.

منـابـع

کلیــد واژه هــا