علی (ع) و اعلان سوره برائت

سال نهم هجری شد در این سال پیغمبر اکرم در ابتدا به ابوبکر مأموریت داد که از مدینه برود به مکه و سمت امیرالحاجی مسلمین را داشته باشد، ولی هنوز از مدینه چندان دور نشده بود (1) که جبرئیل بر رسول اکرم نازل شد (این را شیعه و سنی نقل کرده اند) و دستور داد پیغمبر، علی (ع) را مأموریت بدهد برای امارت حجاج و برای ابلاغ سوره برائت. این سوره اعلام خیلی صریح و قاطعی است به عموم مشرکین به استثنای مشرکینی که با مسلمین هم پیمان اند و پیمانشان هم مدتدار است و بر خلاف پیمان هم رفتار نکرده اند، مشرکینی که با مسلمین یا پیمان ندارند یا اگر پیمان دارند بر خلاف پیمان خودشان رفتار کرده اند و قهرا پیمانشان نقض شده است. اعلام سوره برائت این است که علی (ع) بیاید در مراسم حج در روز عید قربان که مسلمین و مشرکین همه جمع هستند، به همه مشرکین اعلام کند که از حالا تا مدت چهار ماه شما مهلت دارید و آزاد هستید هر تصمیمی که می خواهید بگیرید. اگر اسلام اختیار کردید یا از این سرزمین مهاجرت کردید، که هیچ، و الا شما نمی توانید در حالی که مشرک هستید در اینجا بمانید. ما دستور داریم شما را قلع و قمع کنیم به کشتن، به اسیر کردن، به زندان انداختن و به هر شکل دیگری. در تمام این چهار ماه کسی متعرض شما نمی شود. این چهار ماه مهلت است که شما درباره خودتان فکر بکنید. این سوره با کلمه "برائة" (2) شروع می شود: «برائة من الله و رسوله الا الذین عاهدتم من المشرکین»؛ این (اعلان) بیزاری است از طرف خدا و رسولش به مشرکانی که با ایشان پیمان بسته اید. (توبه/1) اعلام عدم تعهد است از طرف خدا و از طرف پیغمبر خدا در مقابل مردم مشرک و در آیات بعد تصریح می کند همان مردم مشرکی که شما قبلا با آنها پیمان بسته اید و آنها نقض پیمان کرده اند.
علی (ع) آمد در مراسم حج شرکت کرد. اول در خود مکه این (عدم تعهد) را اعلام کرد، ظاهرا تردید از من است در روز هشتم که حجاج حرکت می کنند به طرف عرفات در یک مجمع عمومی در مسجدالحرام سوره برائت را به مشرکین اعلام کرد ولی برای اینکه اعلام به همه برسد و کسی نباشد که بی خبر بماند، وقتی که می رفتند به عرفات و بعد هم به منا، در مواقع مختلف، در اجتماعات مختلف هی می ایستاد و بلند اعلام می کرد و این اعلام خدا و رسول را با فریاد به مردم ابلاغ می نمود. نتیجه این بود که ایها الناس! امسال آخرین سالی است که مشرکین با مسلمین حج می کنند. دیگر از سال آینده هیچ مشرکی حق حج کردن ندارد و هیچ زنی حق ندارد لخت و عریان طواف کند.
1 - بعضی نوشته اند در "ذوالحلیفه" در حدود مسجد شجره که فاصله آن تا مدینه تقریبا یک فرسخ است، و بعضی نوشته اند در جایی به نام "عرج"، که همان نزدیکی ها است.
2 - مصطلح است: برائت از دین. وقتی که مدیون دینش را می پردازد و یا این دین را می بخشد، می گویند برائت ذمه پیدا کرده یعنی دیگر تعهدی از نظر دین ندارد.