زمخشری

ابوالقاسم محمودبن عمر زمخشری خوارزمی، از بزرگان علمای ادب و لغت عرب و صاحب تفسیر کشاف! در سال 467 هـ ق، متولد شد. اصل او ایرانی و از بلاد شمالی ایران و سرزمین های سردسیر بود و نسبت زمخشری هم، به همین جهت است که زمخشر، از آبادیهای خوارزم می باشد. زمخشری در علم تفسیر، حدیث و لغت و علم معانی بیان، تبحر داشت. این عالم اهل تسنن، مذهب معتزلی داشت! مسافرتهای زیادی می کرد و معتقد بود که مومن باید در مناسب ترین سرزمین ها، از نظر حفظ دین و عبادت پروردگار ساکن شود از این رو، سالهای زیادی در مکه مجاور شد و زندگی کرد، لذا به «جارالله یا همسایه خدا» معروف و ملقب گشت و ظاهرا در همان مکه، تفسیر قرآن بزرگ خود را تالیف کرده است.
او در یکی از مسافرتهای علمی زمستانی خود در خوارزم، یک پای خود را از دست داد و بعد از آن، همیشه از پای چوبی استفاده می کرد. با این حال باز هم، مسافرتهای طولانی و علمی زیادی کرد و سرانجام در سال 538 هـ ق، در سن 71 سالگی در جرجانیه خوارزم در گذشت. "ابن بطوطه" قبر او را در آنجا دیده است. او صاحب تفسیر کشاف و آثاری دیگر است. این کتاب معروفترین و متقن ترین تفاسیر اهل تسنن است و از نظر نکات ادبی، بالخصوص نکات بلاغتی، در میان همه تفاسیر قرآن، ممتاز است.

برخی از آثار او
1- اعوذج و مفصل (در نحو)
2- الفائق (در حدیث)
3- اساس البلاغه (در لغت)
4- ربیع الابرار و فصوص الاخیار
5- روس المسائل (در فقه)
6- قسطاس (در عروض)
7- مقدمة الآداب
8- دیوان الرسائل
9- دیوان الشعر (اشعار او بسیار زیاد است)
10- الرسالة الناصحه
11- فرهنگ جغرافیائی در کتاب الامکنه و الجبال و المیاه