بروجرد

بروجرد یکی از شهرها و شهرستانهای استان لرستان در غرب ایران است. وسعت شهرستان 1606 کیلومتر مربع است و جمعیت آن در سال 1385 حدود 400000 نفر تخمین زده شده است که بیش از 30% آن را ساکنین نقاط روستایی تشکیل می دهند. شهرستان بروجرد در شمال شرق لرستان واقع شده و دارای دو بخش مرکزی و اشترینان و هفت دهستان است. دهستان های بروجرد شامل همت آباد، والانجرد، دره صیدی، گودرزی، شیروان، برده سره و اشترینان می باشد. این شهرستان مشتمل بر 198 روستای دارای سکنه است.

شهر بروجرد
بروجرد از شهرهای باستانی ایران است که برخی ساخت آن را به منوچهر از سلسله پیشدادیان نسبت می دهند اما شواهد کافی در مورد شهر بودن آن از دوران ساسانیان موجود است. بروجرد را لرها وروگرد می نامند. بافت معماری قدیم این شهر که نهایتا در دوران قاجاریه ساماندهی شده بسیار زیبا بوده و نمونه هایی از آن هنوز باقی است. هسته اولیه بروجرد مشتمل بر دو کوی بزرگ با نامهای صوفیان و دانگه بوده است و بازارها، مسجدها و خانه های مجللی در آن وجود داشته است.

بروجرد محصور به حصاری بزرگ بوده است که اطراف آن نیز خندقی قرار داشته است. آخرین بار قلعه بروجرد به دستور حسام السلطنه در دوره قاجار بازسازی شد. این شهر در ارتفاع 1580 متری از سطح دریا و در 09/33 درجه شمالی و 08/48 درجه شرقی واقع می باشد. بروجرد بر سر راه تهران، خوزستان قرار گرفته و دارای موقعیت ممتاز ارتباطی است. همچنین راه کرمانشاه اصفهان از بروجرد می گذرد. بروجرد با خرم آباد 100، با اراک 110، با اصفهان 350 و با تهران 390 کیلومتر فاصله دارد.

بروجرد به خاطر مردم خوش مشرب و طبیعت زیبایش گردشگران زیادی را پذیراست و در گذشته به دارالسرور شهرت داشته است. شهر بروجرد با 270 هزار جمعیت در سال 1383 از نظر رتبه بیست و هفتمین شهر بزرگ ایران است و بعد از خرم آباد دومین شهر بزرگ لرستان است. جمعیت این شهر در سالهای 1365، 1370 و 1375 به ترتیب 186، 201 و 217 هزار نفر بوده است.

جغرافیا
بروجرد دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستانهای پر برف و سرد و تابستانهای معتدل است. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از 70 روز می رسد. بیشترین درجه حرارت در تابستان ها 38 درجه و کم ترین آن در زمستان 18 درجه زیر صفر برآورد شده است. میزان باران سالیانه شهرستان بروجرد حدود 500 میلی متر است که بیشتر در فصل بهار انجام می گیرد. در زمستان بارشها بیشتر به صورت برف است که ارتفاع آن در شهر بروجرد گاه تا یک متر و در کوههای منطقه گاه تا سه متر می رسد.

شهرستان بروجرد بر روی دشت سیلاخور قرار گرفته و رشته کوههای زاگرس دیواره غربی آن و پیشکوه های داخلی زاگرس که بیشتر تپه مانند هستند محدوده شرقی آن را تشکیل می دهند. رشته کوه بزرگ گرین یا گرّی با طول 180 کیلومتر بخشی از زاگرس مرتفع است که از شمال باختری به جنوب شرقی کشیده شده و اشترانکوه دنباله آن است. قلل عمده این رشته کوه یکی چهل نابالغان در شمال دشت الشتر است که مانند دیواری در شمال لرستان کشیده شده و حد فاصل بین همدان و لرستان است. قله های مرتفع بروجرد مانند ولاش با ارتفاع 3623 متر نیز از بخش های دیگر کوه گرین هستند. گلرود، تیره، ماربره و تهیج رودهای بروجردند که از سراب ها و چشمه های فراوان منطقه مانند ونایی، زارم، کرتول، زرشکه، سفید، پنبه، جانیزه و چشمه های دره خونی سرچشمه می گیرند.

دامنه های کوههای زاگرس در محدوده بروجرد از تنوع زیادی در گیاهان خودرو برخوردار است و بسیاری از گیاهان ناحیه بروجرد ارزش خوراکی و یا دارویی دارند. در محدوده فعلی شهرستان بروجرد جنگل وجود ندارد اما در ناحیه سیلاخور و در دامنه کوههای زاگرس که بطور سنتی جزو منطقه بروجرد به حساب می آیند جنگل هایی از درختان بلوط و ارس وجود دارد.
گل گاوزبان، خاکشیر، گل ختمی، آویشن، عناب، ترنجبین، پر سیاوش، کاسنی، گل سرخ، شقایق، بیدمشک، لاله، زنبق، شیرین بیان، بن سرخ، خاکشیر و نرگس و همچنین نباتات خوراکی چون پیشوک، شنگ، زرشک، کنگر، ریواس، حاجی بیان، فرفیان، پونه و نعناع از گیاهان خودروی منطقه اند.
گرگ، روباه، خرگوش، شغال، جوجه تیغی، خرس قهوه ای، کفتار، بز کوهی، قوچ، میش، انواع مار آبی و خاکی، سگ آبی، لاک پشت، خزندگان مختلف و پرندگان (کبک، درنا، تیهو، بلبل، سهره، رنگرز، دارکوب، عقاب، قوش، باغش (جغد)، شبکور (خفاش)، پرستو، گنجشک، سار، کلاغ، زاغچه ...) حیوانات ناحیه بروجرد را تشکیل می دهند.

محصولات کشاورزی و باغی عمده بروجرد عبارت اند از گندم، جو، چغندر، ذرت، برنج، انواع لوبیا، نخود، گیاهان علوفه ای، دانه های روغنی، پنبه، باقلا، محصولات جالیزی، سبزیجات و میوه هایی چون سیب، انگور، گلابِ، انواع آلو، آلبالو، گیلاس، بادام، گردو، انجیر و سنجد.
بروجرد از نقاط زلزله خیز کشور است و زلزله سیلاخور با بزرگای 2/7 ریشتر یکی از بزرگ ترین زمین لرزه های ثبت شده ایران است. زلزله بروجرد در فروردین 1385 نیز از دیگر زمین لرزه های بزرگ منطقه است.

وجه تسمیه
سعید نفیسی بروجرد را از شهرهای ساسانیان و اصل آن را بروگرد و ساخته از "بر" + "گرد" دانسته است که به معنای شهری است که گرد است و بر و میوه فراوان دارد. اشکانیان و ساسانیان شهرها را بیشتر با پسوند گرد می ساخته اند همانند سوسنگرد، بروگرد و دارابگرد. عده ای نام درست بروجرد را ویروگرد دانسته اند که به معنای شهر و ساخته ویرو شاهزاده اشکانی است. کوهی در غرب بروجرد با نام ولاش نیز یادآور نام شاهان اشکانی است. اما معتبرترین نوشته ها، بروجرد را پیروزگرد دانسته اند که آن را به فیروز ساسانی منتسب می کند.
یزدگرد سوم پادشاه ساسانی پس از شکست از اعراب به منطقه بروجرد گریخت و سپاهیانش در آن محل بر او گرد آمدند و به این ترتیب نام این محل بَروگرد شد. در کتابهای تاریخی از بروجرد با نامهای گوناگون نام برده شده است مانند بَروجرد، برجود، فلوجرد، اردکرد، یزدگرد، ولوگرد. بروجرد امروزه با نامهای وروگرد vorugerd (لری)، بروگرد borugerd (روستایی)، ووری یرد vuriyerd (گویش بروجرد) و بروجرد borujerd (نام رسمی) آن شناخته می شود. لقب این شهر در گذشته دارالسرور بوده است که نشان از طبیعت و محیط دلپذیر و مردم خوش مشرب آن داشته است. در دهه های اخیر لقب های شهر سبز، زادگاه فرزانگان و پاریس کوچولو نیز از سوی مردم مختلف برای بروجرد به کار گرفته شده است.

چهره های برگزیده
عبدالحسین زرین کوب
آیت الله العظمی حسین بروجردی
سید جعفر شهیدی
علامه بحر العلوم
آیت الله سلطانی طباطبایی
آیت الله کشفی
آیت الله شیخ علی محمد نجفی بروجردی
عبدالحمید آیتی
مهرداد اوستا
لوریس چکنواریان
جواد بختیاری
صامت بروجردی
حزین بروجردی
محمدحسین طاهری

دیدنی های بروجرد
مسجد جامع بروجرد
مسجد سلطانی بروجرد (مسجد امام)
امامزاده جعفر بروجرد
آرامگاه زواریون بروجرد
مسجد قلعه
خانه فرهنگ بروجرد (خانه طباطبایی)
تکیه موثقی
پل قلعه حاتم
پل چالانچولان
قلعه رومیان بروجرد
بازار بروجرد
گردشگاه تپه چغا سرخه بروجرد
بوستان فدک
بوستان سماور
میدان آیت الله بروجردی
روستای ونایی
تالاب بیشه دالان
قله ها، بیشه ها و دامنه های کوه گرین
اشترانکوه و دریاچه گهر دورود
گردشگاه گلدشت بروجرد
شهر بازی
پارک بانوان