الارجوزة فی الطب (اشعار پزشکی بوعلی)

کتاب Poem in Medicine یا ترجمه انگلیسی «الارجوزه فی الطب» ابوعلی سینا چاپ دانشگاه کانزاس ایالت متحده می باشد که نبوغ و تجربه و دانش ابن سینا در آن منعکس است. ترجمه این کتاب از متن فرانسوی بوده و مقدمه آن را دکتر ماژو (Major) که از برجسته ترین استادان فن نشانه شناسی پزشکی است نوشته است.
وقتی کتاب اشعار پزشکی بوعلی سینا را خواننده مطالعه می کند به نکات جالبی برخورد می نماید که پی به تیز هوشی و نبوغ و تجربیات شگرف ابن سینا می برد.
نکات جالبی که در میان اشعار پزشکی بوعلی سینا گنجانده شده است مربوط به صدها سال پیش است حال آنکه دانشمندان و پزشکان خبره ما اخیرا به این نکات دست یافته اند از جمله: پوشیدن لباس سبز در اطاق عمل، استفاده از سوزن سه گوش جهت بخیه زدن، تشخیص جنس جنین بعد از چند هفته و...
در مورد کتاب "الارجوزه فی الطب" می توان گفت که خلاصه ای از طب آن روز بوده و برای آنکه محصلین طب آن روز بتوانند بهتر آن را حفظ کنند و به یادشان بماند بوعلی آن را با شعر بیان کرده است. اهمیت این کتاب کم از قانون نبوده و بعضی آن را برتر از قانون نیز می دانند.
کتاب ارجوزه که تماما به شعر می باشد قدرت و فصاحت کلام ابن سینا را در شعر گفتن و در گفتن یک کتاب طبی به شعر می رساند و بدین بیت آغاز می شود:
الطب حفظ صحته برء مرض *** من سبب فی بدن منذ عرض
و در بعضی نسخ شروع آن با حمد و ستایش از واجب الوجود است:
الحمدالله لملیـــــــــک الواحد *** رب السماوات العلی الماجد
بر این کتاب شروحی گذاشته شده است از جمله شرح ابن رشد و الجوهر النفیس تألیف موسی ابن ابراهیم بغدادی و شرح ابن طملوس و...

نظر صاحبنظران:
یکی از دانشمندان درباره این کتاب گفته است: نظیر الارجوزة فی الطب که در شعر است کتابی طبی هرگز به وجود نیامده و نخواهد آمد.
ابن الزهر (پزشک اندلسی) که توجه زیادی به قانون نداشت، معتقد بود که این کتاب به اندازه یک کتابخانه ارزش دارد.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).

ساختار بندی کتاب:
مقدمه بر کلمات
قسمت اول: در تعریف کلمه طب
قسمت دوم: طب عملی و انشعابات آن، بازگرداندن سلامتی به وسیله دارو و رژیم، اعمال جراحی، توضیح بعضی از داروها از جمله: بنفشه، نعناع، هل، گشنیز و زنجبیل و سیر و زیره و زعفران و به و سماغ و دارچین و مشک و صبر و رازیانه و خیار و...
بعضی از دیگر عناوین کتاب: تقسیم بندی بخش های طبیعی بدن، غذا و نوشیدنی ها، خواب، حرکت و استراحت، احساس، علائم بیماری ها، نبض، ساعت غذا، رژیم های غذایی، بهداشت مسافر، نحوه زایمان، دوران نقاهت، بهداشت پیران، انواع داروها، مواد مسهل، خاصیت و اثر داروها، نرم کننده ها، راه به کار بردن داروها، نحوه حجامت و...

منـابـع

کلیــد واژه هــا