برخورد مسلمین با روش تعقلی در الهیات از نظر عقلی

از جنبه عقلی در اروپا به دنبال پیروزی روش حسی و تجربی بر روش قیاسی در طبیعیات، این فکر پیدا شد که روش تعقلی نه تنها در طبیعیات، بلکه در هیچ جا اعتبار ندارد و تنها فلسفه قابل اعتماد، فلسفه حسی است. نتیجه طبیعی این نظر این بود که مسائل الهی مشکوک و غیرقابل اعتماد اعلام شود زیرا از قلمرو مشاهدات حسی و تجربی بیرون است. سابقه موج اشعریگری در دنیای اسلام از یک طرف، موفقیتهای پیاپی و حیرت انگیز روش حسی و تجربی در طبیعیات از طرف دیگر، گروهی از نویسندگان مسلمان غیرشیعی را سخت به هیجان آورده و سبب پدید آمدن یک نظر تلفیقی شد که هم از جنبه شرعی و هم از جنبه عقلی به کار بردن روش تعقلی را در الهیات مردود اعلام کردند.
از جنبه شرعی مدعی شدند که از نظر قرآن کریم تنها راه قابل اعتماد برای خداشناسی همان روش حسی و تجربی یعنی مطالعه در آفرینش است و آنچه غیر این است بیهوده است. قرآن در ده ها آیه خود در کمال صراحت مردم را به مطالعه مظاهر طبیعت دعوت کرده است و کلید و رمز مبدا و معاد را در طبیعت دانسته است و از جنبه عقلی گفته های فیلسوفان حسی اروپا را در گفته ها و نوشته های خود منعکس کردند.
فرید وجدی در کتاب «علی اطلال المذهب المادی» و سید ابوالحسن ندوی هندی در کتاب «ماذا خسرالعالم بانحطاط المسلمین» و نویسندگان «اخوان المسلمین» از قبیل سیدقطب و غیره در کتابهای خود این نظر را تبلیغ و نظر مخالف را سخت تخطئه کردند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا