نگاهی به نویسندگان شیعه و آثار آنها در عصر غیبت صغری
در عصر «غیبت صغری» از نظر پایگاه فکری، شیعه در وضعیت بهتری قرار داشت. شیعیان توانستند در این دوره علمای بزرگی در رشته های مختلف فکری و علمی اسلامی به جهان اسلام تحویل دهند چرا که شیعیان با غیبت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مواجه شدند و دریافتند که بیش از دوره های گذشته به حفظ و حراست از میراث فرهنگی و روایات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم و اهل بیت آن حضرت نیازمندند، به همین جهت در این دوره 70 ساله «غیبت صغری» کتاب های پرارزشی را به نگارش در آوردند. در این عصر، «قم» و «کوفه» دو مرکز مهم علم و حدیث شیعی بود. عالمان بزرگ شیعی مانند «اشعری» ها، «حمیری» ها، «ابن بابویه» ها، «فرات بن ابراهیم» و «احمد بن محمد خالد برقی»، در این دو شهر دانش اندوختند و کتاب های با ارزش متعددی نوشتند. اینک به طور مختصر به یادآوری برخی از نویسندگان شیعی این دوره و کتاب های آنان می پردازیم:
1- «ابی القاسم، فرات بن ابراهیم بن فرات کوفی» ( از اعلام غیبت صغری) نویسنده «کتاب تفسیر فرات کوفی».
2- «محمد بن مسعود بن عیاشی تمیمی کوفی سمرقندی» ( از علمای اواخر قرن سوم هجری)، نویسنده «کتاب تفسیر عیاشی».
3- «محمد بن یعقوب کلینی» متوفای (329هـ) نویسنده کتاب هایی مانند «اصول کافی»، «فروع کافی»، «روضه کافی» و چند اثر دیگر.
4- «ابوعلی، محمد بن ابی بکر همام» (258-332یا336هـ) نویسنده کتاب هایی مانند «الانوار فی تاریخ الائمه علیهمالسلام»، «التمحیص فی بیان موجبات تمحیص ذنوب المومنین».
5- «احمد ابن واضح یعقوبی» متوفای (284هـ) نویسنده کتاب تاریخ، مشهور به «تاریخ یعقوبی».
6- «محمد بن حسن بن فروخ صفار»، متوفای (290هـ ) نویسنده کتاب «بصائرالدرجات».
7- «احمدبن محمدبن خالد برقی» متوفای (274یا 280هـ) نویسنده کتاب «المحاسن».
8- «علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی» پدر «شیخ صدوق» (260-328هـ). «ابن ندیم» می نویسد: فرزندش «ابی جعفر، محمد بن علی» نوشته است که پدرش حدود 200 کتاب به رشته تحریر آورده است. «نجاشی» در «الفهرست» اسم 18 کتابش را یادآور شده است.
9- «سعد بن عبدالله بن ابی خلف اشعری قمی» متوفای (300هـ). او کتاب های متعددی نوشته است؛ مانند «کتاب الرحمه» و «مناقب شیعه».
10- «ابوالعباس، عبدالله بن جعفر حمیری قمی» (از اعلام غیبت صغری ). کتاب های زیادی نوشته است از جمله «کتاب قرب الاسناد».
11- «ابوجعفر محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری قمی» برخی نوشته اند که کتاب «قرب الاسناد» را «ابوجعفر حمیری» نوشته است.
12- «ابوزینب، محمد بن جعفر نعمانی» از شاگردان ثقه الاسلام «محمد بن یعقوب کلینی»، نویسنده «کتاب الغیبة».
Sources :
پورسید آقایی، جباری، عاشوری و حکیم- تاریخ عصر غیبت– از صفحه 341 تا 343