اوصاف مشترک قرآنی خدا و رسول اکرم

خداوند سبحان اوصافی را برای خود در قرآن ذکر کرده که همانها را برای نبی اکرم (ص) نیز بیان کرده است؛ مثلا همانگونه که قرائت قرآن را به خود نسبت داده، می فرماید: اولین جمع آوری کننده و قاری قرآن، خداوند است: «إن علینا جمعه و قرانه* فإذا قرأناه فاتبع قرانه؛ چرا که جمع آورى و قرائت آن بر [عهده ى] ماست. پس چون آن را قرائت کردیم، تو آن قرائت را پیروى کن.» (قیامت/ 17- 18) به پیامبرش هم نسبت داده، می فرماید: «إقرأ باسم ربک الذی خلق؛ انسان را از خون بسته اى آفرید.» (علق/ 1) پیامبر اکرم (ص) نیز مسلمانان را به قرائت و حفظ قرآن توصیه فرموده است: «تقرؤونه صباحا ومساء» و نیز همانگونه که خداوند خود را تلاوت کننده ی قرآن معرفی کرده است: «تلک ءایات الله نتلوها علیک بالحق و إنک لمن المرسلین؛ اینها آیات خداست که به درستى آنها را بر تو مى خوانیم، و بى شک تو از پیامبرانى.» (بقره/ 252) رسول اکرم (ص) را هم تالی قرآن معرفی می کند: «یتلوا علیهم ایاته؛ آيات ما را بر ايشان بخواند.» (قصص/ 59) و به آن حضرت دستور می دهد تا آیات الهی را بر مردم تلاوت کند: «و اتل ما أوحی إلیک من کتاب؛ آنچه را كه از كتاب پروردگارت به تو وحى شده است بخوان.» (کهف/ 27) و همان طور که ترتیل را به خود اسناد می دهد: «ورتلناه ترتیلا؛ و آن را به تدریج بر تو خواندیم.» (فرقان/ 32) رسولش را نیز به آن دستور می دهد: «ورتل القران ترتیلا؛ و قرآن را شمرده و با تأمل بخوان.» (مزمل/ 4)
خداوند متعال اصل تلاوت قرآن را بر پیامبرش واجب کرده است. قرآن کریم، سخن رسول اکرم (ص) را در این باره چنین نقل می کند: «إنما أمرت أن أعبد رب هذه البلدة الذی حرمها و له کل شیء وأمرت أنأکون من المسلمین* و أنأتلوا القران؛ من مأمورم که تنها خداوند این شهر را که آن را گرامى داشته و هر چیزى از آن اوست پرستش کنم، و فرمان یافته ام که از مسلمانان باشم و این که قرآن را [بر شما] تلاوت کنم.» (نمل/ 91- 92) من مأمور شدم تا مسلمان و تالی قرآن باشم. خدای سبحان در آیه ای دیگر ادب تلاوت که ادب لفظی قرآن است را به پیامبرش گوشزد کرده، می فرماید: «ورتل القران ترتیلا؛ کلمات قرآن را منظم، منسجم و هماهنگ بخوان.» (مزمل/ 4) بدون اینکه حرفهای آن مبهم باشد یا اینکه بین کلمات فاصله بیندازی تا آنها را از انتظام و انسجام بازداشته و جدا کند، باید نظم ظاهریش مانند انتظام معنوی آن محفوظ بماند.
وصف مشترک دیگر آن است که خداوند همان گونه که قرآن را کلام خود معرفی می کند، آن را کلام و قول رسول نیز دانسته، می فرماید: «إنه لقول رسول کریم؛ این سخن رسول الهی است.» (تکویر/ 19) خواه فرشته وحی باشد، خواه رسول گرامی؛ زیرا هر دو، مصداق رسول کریمند و قرآن می تواند کلام هر دو باشد. البته بالاصالة کلام خداست و بالتبع کلام فرشته و پیامبر، زیرا اینان مظاهر خدای مکلم و متکلمند و کلام خدا از زبان پیامبر و جبرئیل شنیده می شود و آنها از خود در اصل وحی هیچ سخنی ندارند، بلکه فقط حاملان کلام حق و وحی الهی هستند و امتیاز این حاملان از حاملان متعارف این است که اینان می دانند چه حمل کرده اند و مضمون آن را می فهمند و از محتوای تبلیغ آگاهند. بنابراین چون از معانی و مفهوم این کلمات مستحضرند به نوبه خود مکلم و متکلمند.

Sources

Keywords