منظور از تابوت یا صندوق عهد بنی اسرائیل

"تابوت" در لغت به معنى صندوقى است که از چوب مى سازند و اینکه مى بینیم به صندوق نقل و انتقال جنازه ها تابوت مى گویند به همین مناسبت است، اما باید توجه داشت که معنى اصلى تابوت اختصاصى به مردگان ندارد بلکه هر گونه صندوق چوبى را شامل مى شود. علامه طباطبایی می فرماید: کلمه "تابوت" به معناى صندوق است و این کلمه به طورى که گفته اند صیغه فعلوت از ماده "توب" است و توب به معناى رجوع است، (و به همین جهت برگشتن از راه شیطان به سوى خدا را توبه گفته اند) و اگر صندوق را تابوت گفته اند براى این است که صاحبش همواره و پى در پى به سراغ او مى رود و به آن رجوع مى کند.
درباره این که تابوت بنى اسرائیل و به عبارت دیگر "صندوق عهد" چه بوده و به دست چه کسى ساخته شد و محتویات آن را چه چیز تشکیل مى داد در روایات و تفاسیر ما و همچنین در کتب "عهد قدیم" (تورات) سخن بسیار است و از همه روشن تر چیزى است که در احادیث اهل بیت (ع) و گفته هاى بعضى از مفسران مانند ابن عباس آمده است و آن اینکه: "تابوت" همان صندوقى بود که مادر موسى او را در آن گذاشت و به دریا افکند و هنگامى که به وسیله عمال فرعون از دریا گرفته شد و موسى را از آن بیرون آوردند هم چنان در دستگاه فرعون نگهدارى مى شد و سپس به دست بنى اسرائیل افتاد، بنى اسرائیل این صندوق خاطره انگیز را محترم مى شمردند و به آن تبرک مى جستند.
موسى در واپسین روزهاى عمر خود الواح مقدس را که احکام خدا بر آن نوشته شده بود به ضمیمه زره خود و یادگارهاى دیگرى در آن نهاد و به وصى خویش "یوشع بن نون" سپرد. بعدها قسمتی از یادگاری های خاندان موسی و هارون (ع) هم در این صندوقچه قرار داده شد. علاوه بر این جنبه های تاریخی این صندوقچه دارای یک خاصیت معنوی بوده و اثرات روانی خاصی بر قوم بنی اسرائیل داشته است. که آن را نشانه استقلال و موجودیت خود می دانستند. آنها در هنگام نبرد این صندوقچه را جلو سپاه خود مانند یک پرچم حمل می کردند و با وجود آن، به نوعی اطمینان خاطر و قوت قلب دست یافته و پیروز می شدند. تا زمانی که این صندوقچه در میان بنی اسرائیل بود آنها با سربلندی زندگی می کردند اما آنها کم کم در اثر پیروزی های پی در پی دچار غرور شده و از نظر دینی ضعیف شدند، تن به قانون شکنی داده، دچار اختلاف شده و سرانجام از فلسطینی ها شکست خوردند و صندوقچه ای را که نشان وحدتشان بود از دست دادند. با از دست رفتن آن، آنها دچار اختلاف و تفرقه شده، قدرت و نفوذشان از بین رفته و خاتمه یافت. کار به جایی رسید که پی در پی از دشمنان شکست می خوردند و در هر بار بسیاری از آنها توسط دشمنانشان از سرزمین خود بیرون رانده می شدند و فرزندانشان به اسارت گرفته می شدند.
خداوند در قرآن به این صندوق عهد اشاره نموده و آن را نشانه حکومت طالوت معرفی می کند و می فرماید: «و قال لهم نبیهم إن ءایة ملکه أن یأتیکم التابوت فیه سکینة من ربکم و بقیة مما ترک ءال موسى و ءال هرون تحمله الملئکة إن فى ذالک لایة لکم إن کنتم مؤمنین؛ پیامبرشان به آنها گفت: نشانه امیرى او این است که آن صندوق (عهد) سوى شما مى آید که در آن تسکین خاطرى از جانب پروردگارتان نهفته و یادگارى از میراث خاندان موسى و هارون در آن است که فرشتگان، آن را حمل مى کنند. مسلما اگر مؤمن باشید، در این (رویداد) براى شما نشانه اى است (بقره/ 248) حضرت اشموئیل پیامبر بنی اسرائیل طبق آیات مورد بحث به آنها وعده داد که به زودى صندوق عهد، به عنوان یک نشانه بر صدق گفتار او به آنها باز خواهد گشت. "اشموئیل" به بنى اسرائیل خاطر نشان ساخت که صندوق عهد بار دیگر به میان شما باز مى گردد و آرامش از دست رفته خود را خواهید یافت و در حقیقت صندوقى که علاوه بر جنبه معنوى و تاریخى چیزى بالاتر از پرچم و شعار براى بنى اسرائیل بود و وجود آن را نشانه استقلال و موجودیت خود مى دانستند و با مشاهده آن به یاد تجدید دوران عظمت پیشین مى افتادند، به آنها باز مى گشت، طبیعى است این بشارت بزرگى براى بنى اسرائیل محسوب مى شد.
مورخان موضوع آمدن تابوت به نزد بنى اسرائیل را چنین نقل کرده اند که وقتى دشمنان بنى اسرائیل تابوت را از آن ها گرفتند، به بت خانه خود آورده و در محلى گذاشتند. اما پس از چند روز دردى در گردن خود احساس کردند و دانستند که اثر همان تابوت است. به ناچار جاى آن را تغییر دادند، اما هر جا تابوت را مى بردند، بلا و مرگ و وبا در آن جا ظاهر مى شد، از این رو در صدد برآمدند آن را به بنى اسرائیل بازگردانند و از نزد خود خارج کنند. به همین منظور آن را روى تختى گذاشتند و تخت را بر پشت دو گاو بستند و گاوها ر رها کردند تا این که فرشتگان الهى آمدند و گاوها را به سوى بنى اسرائیل سوق دادند و بدین ترتیب تابوت به نزد بنى اسرائیل بازگشت.
کلمه "سکینه" از ماده سکون است که خلاف حرکت است و این کلمه در مورد سکون و آرامش قلب استعمال مى شود و معنایش قرار گرفتن دل و نداشتن اضطراب باطنى در تصمیم و اراده است، هم چنان که حال انسان حکیم این چنین است، (البته منظور ما از حکیم دارنده حکمت اخلاقى است) که هر کارى مى کند با عزم مى کند، و خداى سبحان این حالت را از خواص ایمان کامل قرار داده و آن را از مواهب بزرگ خوانده است. از جمله «فیه سکینة من ربکم و بقیة مما ترک آل موسى و آل هارون» بر مى آید که اولا صندوق عهد، همان طور که گفتیم محتویاتى داشت که جمعیت بنى اسرائیل را آرامش مى بخشید و در حوادث گوناگون نفوذ معنوى و اثر روانى در آنها داشت «فیه سکینة من ربکم» و ثانیا قسمتى از یادگارهاى خاندان موسى و خاندان هارون نیز بعدها به محتویات آن افزوده شده بود. باید توجه داشت که "سکینه" از ماده "سکون" به معنى آرامش است و منظور از آن در اینجا آرامش دل و جان مى باشد.

منظور از حمل صندوق عهد توسط فرشتگان
چگونه فرشتگان صندوق عهد را آوردند؟ در پاسخ این سؤال نیز مفسران سخنان بسیار گفته اند، از همه روشن تر اینکه: در تواریخ آمده است هنگامى که "صندوق عهد" به دست بت پرستان فلسطین افتاد و آن را به بت خانه خود بردند، به دنبال آن گرفتار ناراحتی هاى فراوانى شدند، بعضى گفتند اینها همه از آثار "صندوق عهد" است لذا تصمیم گرفتند آن را از شهر و دیار خود بیرون بفرستند و چون کسى حاضر به بیرون بردن آن نبود، ناچار آن را به دو گاو بستند و آنها را در بیابان سر دادند، اتفاقا این جریان درست مقارن با نصب "طالوت" به فرماندهى بنى اسرائیل بود، فرشتگان خدا مأموریت یافتند که این دو حیوان را به سوى شهر "اشموئیل" برانند هنگامى که بنى اسرائیل "صندوق عهد" را در میان خود دیدند، آن را به عنوان آیت و نشانه اى از طرف خداوند بر مأموریت طالوت تلقى کردند. بنابراین گر چه در ظاهر آن دو گاو آن را به شهر آوردند لکن در واقع به وسیله فرشتگان الهى این کار انجام شد، به همین جهت حمل صندوق به فرشتگان نسبت داده شده است. اصولا فرشته و ملک در قرآن و اخبار معنى وسیعى دارد که علاوه بر موجودات روحانى عاقل، یک سلسله از نیروهاى مرموز این جهان را نیز در بر مى گیرد.

Sources

Keywords