تفسیر القرآن الکریم (سوره جمعه)

این کتاب یکی از آثار و تألیفات صدرالدین شیرازی (ملاصدرا) است. تفسیری است به زبان عربی در 12 مطلع و هر یک در چندین اشراق و یک خاتمه. نویسنده در مقدمه می نویسد: چون این سوره مشتمل بر امهات ربوبی است از جمله معرفت مبدأ و معاد، بعث، انزال کتاب، ماهیت کتاب، رسول و هدایت عقول، بر آن شدم که به قدر توان ربوبیات مستفاد از این سوره را بیان دارم. بدین ترتیب شرحی درباره اصول مسائل ربوبی، مبانی قواعد الهیات و جوهر و عرض انسانی ذکر می شود. ملاصدرا موجودات را تقسیم می کند به: 1. موجود بنفسه و قیوم بذاته 2. موجود بغیره و قائم به مدد غیره، وی پس از آنکه حال هر یک از این موجودات را بر می شمارد به تفسیر سوره جمعه می پردازد و برای بیان مقصود خود مطالبی از قرآن می آورد.

زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا):
محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.
اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...
شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.
آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل 12 مطلع و تقریبا 53 اشراق و دو بخش به شرح زیر است:
1. بخش اول: ترجمه تفسیر سوره جمعه:
- مطلع اول: اشراق نخستین در تفسیر «یسبح» (شامل 3 اشراق)
- مطلع دوم: در لغت
- مطلع سوم: سایه بانی فرش- در اعراب و حرکات آیه
- مطلع چهارم: سایه بانی قمری در بیان آنچه درباره این فضل و برتری گفته شده است.
- مطلع پنجم: اشراق نخستین در آنکه مقصود از این تمثیل کیست (5 اشراق)
- مطلع ششم: اشراق نخستین در لغت (7 اشراق)
- مطلع هفتم: اشراق اول در خواندن (قرائت) (8 اشراق)
- مطلع هشتم: اشراق اول در لغت و قرائت (14 اشراق)
- مطلع نهم: اشراق نخستین در اشاره به آنچه گفته شده (2 اشراق)
- مطلع دهم: اشراق نخستین در مقصود از ذکر و اثر آن (4 اشراق)
- مطلع یازدهم: اشراق نخستین در آنچه که درباره این آیه گفته اند (3 اشراق)
- مطلع دوازدهم: اشراق نخستین در بیان معنی آیه به صورت فشرده (6 اشراق)
بخش پایانی در مواعظ و پند از قرآن و حدیث و سخنان عرفا و حکما
2. بخش دوم: متن تفسیر سوره الجمعه (همان 12 مطلع و خاتمه به زبان عربی)
این کتاب در سال 1363 توسط انتشارات مولی در تهران چاپ و منتشر گردیده است. ترجمه و تعلیق بر عهده محمد خواجوی بوده است.

Sources

Keywords