قیصر امین پور

زندگینامه

قیصر امین پور متولد دوم اردیبهشت 1338 در شهرستان دزفول است. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در گتوند و دزفول به پایان رساند سپس به تهران رفت و دکترای خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران در سال 1376ا خذ نمود. وی فعالیت هنری خود را از حوزه اندیشه و هنر اسلامی در سال 1358 آغاز کرد. در سال 1367 سردبیر مجله سروش نوجوان شد و از همین سال تا پایان عمر در دانشگاه الزهرا و دانشگاه تهران به تدریس اشتغال داشت. او در سال 1382 به عنوان عضو فرهنگستان ادب و زبان فارسی انتخاب شد. اولین مجموعه شعرش با عنوان "تنفس صبح" که بخش عمده آن غزل بود و حدود بیست قطعه شعر آزاد، از سوى انتشارات حوزه هنرى در سال 63 منتشر شد و در همین سال دومین مجموعه شعرش "در کوچه آفتاب" را در قطع پالتویى توسط انتشارات حوزه هنرى وابسته به سازمان تبلیغات اسلامى به بازار فرستاد.
در سال 1365 "منظومه ظهر روز دهم" توسط انتشارات برگ وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى به بازار آمد که شاعر در این منظومه 28 صفحه اى ظهر عاشورا، غوغاى کربلا و تنهایى عشق را به عنوان جوهره سروده بلندش در نظر مى گیرد. سال 69 برگزیده دو دفتر تنفس صبح و در کوچه آفتاب با عنوان «گزیده دو دفتر شعر» از سوى انتشارات سروش از وى منتشر مى شود.»
"آینه هاى ناگهان" تحول کیفى و کمى امین پور را بازتاب مى دهد؛ در این مرحله امین پور به درک روشن ترى از شعر و ادبیات مى رسد. اشعار این دفتر نشان از تفکر و اندیشه اى مى دهد که در ساختارى نو عرضه مى شود. آینه هاى ناگهان، امین پور را به عنوان شاعرى تأثیرگذار در طیف هنرمندان پیشرو انقلاب تثبیت مى کند و از آن سو نیز موجودیت شاعرى از نسل جدید به رسمیت شناخته می شود. در اواسط دهه هفتاد، دومین دفتر از اشعار امین پور با عنوان "آینه هاى ناگهان 2"منتشر مى شود که حاوى اشعارى است که بعدها در کتاب هاى درسى به عنوان نمونه هایى از شعرهاى موفق نسل انقلاب مى آید. در همین دوران است که برخى از اشعار وى همراه با موسیقى تبدیل به ترانه هایى مى شود که زمزمه لب هاى پیر و جوان مى گردد. پس از تثبیت و اشتهار، ناشران معتبر بخش خصوصى علاقه خود را به چاپ اشعار امین پور نشان مى دهند و در اولین گام، انتشارات مروارید گزیده اشعار او را در کنار گزیده اشعار شاملو، فروغ، نیما و... به دست چاپ مى سپارد که در سال 78 به بازار مى آید. "گل ها همه آفتابگردانند" کتاب دیگر امین پور نیز در سال 81 از سوى انتشارات مروارید منتشر شد که به چاپ هاى متعدد رسید و با استقبال خوبى روبرو شد. دکتر قیصر امین پور در سال 1382 علی رغم تمایلش از سردبیری سروش نوجوان استعفا داد. او در زمان حیات ضمن عضویت در فرهنگستان زبان و ادبیات فارسى؛ در دانشگاه تهران و الزهرا نیز تدریس می کرد و به کارهاى پژوهشى هم مشغول بود.
اگر داغ دل بود ما دیده ایم *** اگر خون دل بود ما خورده ایم
گواهی بخواهید اینک گواه *** همین زخم هایی که نشمرده ایم

ویژگی سخن

قیصر امین پور پیش از آنکه به عنوان شاعر کودک و نوجوان به شمار آید در جامعه ادبی امروز به خاطر ویژگی های شعریش شناخته شده است و شعرهای عمومی اش بیشتر از شعرهای کودکانه و نوجوانانه اش بر سر زبانهاست. از نیمه ی دوم دهه شصت بود که قیصر امین پور به ثبات زبان و اندیشه در شعرش دست یافت. هر چند جامعه ادبی او را به عنوان یک ادیب آکادمیک و استاد دانشگاه می شناختند ولی حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان هنوز قیصر را از آن خود می داند. دو دفتر "به قول پرستو" و "مثل چشمه- مثل رود" آوازه خوبی دارند. در طلیعه دفتر "به قول پرستو" شاعر با طرح چند پرسش ارتباط خود را با مخاطب آغاز می کند:
چرا مردم قفس را آفریدند؟ *** چرا پروانه را از شاخه چیدند؟
چرا پروازها را پر شکستند؟ *** چرا آوازها را سر بریدند؟
امین پور به قالبهای چهارپاره، غزل، دوبیتی، نیمایی و مثنوی از سایر صور نظم پارسی علاقه بیشتری داشت.

ویژگی های شعری

الف: مضمون بکر: هوشیاری و دقت نظر امین پور او را شاعری مضمون یاب و نکته پرداز معرفی کرده است. مضمون یابی و نکته پردازی او از نوعی نبود که وی را از واقعیت ها دور ساخته و نازک اندیشی های معما گونه را به ذهن و زبانش راه دهد. (مثل شاعران سبک هندی)
ویژگی زبان او در عین سادگی و روانی، از زیبایی چشمگیری برخوردار است.
مثلا شعرهای لحظه سبز دعا- حضور لاله ها- لحظه شعر گفتن.
ب: اندیشه های نو: یک تفکر سنتی در این مورد بر این باور است که هر چه بوده، گذشتگان و دیگران سروده و نوشته اند. پس آنچه سروده و نوشته می شود، تازگی و طراوت ندارد و دست کم تفسیری از آثار آنان است. اما پاسخی دیگر هست که می گوید: همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز و به خلق و کشف مدام هنری باور دارند. قیصر یکی از شاعرانی بود که در این زمینه تلاش خوبی کرد. در قطعه "راه بالا رفتن"او این نوگرایی در مضمون و اندیشه دیده می شود.
ج: زبان امروزی: امین پور در شعرهایش می کوشید از زبان امروزی در نهایت سلامت و روانی استفاده کند و رعایت کامل قوانین، به کار گرفتن فرهنگ کنایات و اصلاحات به جمعیت زبان او کمک می کرد. او در شعر "بال های کودکی" بیش از هر شعری فرهنگ زبانی توده مردم را وارد کرده است.
د: گوناگونی موضوعات: موضوعات برگزیده قیصر،عام و متعلق به نوجوانان و مردم بوده و تازگی و طراوت در آثار او موج میزند و این نشان از دایره بالای لغات و حجم ذهنیت و تفکر به روز او است.
هـ: وزن: یکی از راههای ارتباط با کودکان و نوجوانان در شعر استفاده از وزن ریتمیک و واژه های موزون و خوش آهنگ است و امین پور از این اوزان و نیز دیگر اوزان برای عام در شعرهایش به تنوع استفاده کرده است.

نمونه شعر

خلاصه خوبیها برای امام خمینی، از کتاب تنفس صبح
لبخند تو خلاصه خوبیهاست *** لختی بخند، خنده گل زیباست
پیشانیت تنفس یک صبح است *** صبحی که انتهای شب یلداست
در چشمت از حضور کبوترها *** هر لحظه مثل صحن حرم غوغاست
رنگین کمان عشق اهورایی *** از پشت شیشه دل تو پیداست
فریاد تو تلاطم یک طوفان*** آرامشت تلاوت یک دریاست
با ما بدون فاصله صحبت کن*** ای آن که ارتفاع تو دور از ماست
قصیر امین پور، در حوزه ی شعر کودک و نوجوان نامی آشناست ولی مانند بعضی از شاعران، در حوزه ی شعر کودک مکث چندانی از خود نشان نداده و بیشتر توجه خود را به نوجوانان معطوف می داشت. نمونه آثار او در بخش شعر نوجوان: مثل چشمه، مثل رود (1368)- به قول پرستو (1375)- تنفس صبح (1363)- در کوچه انقلاب (1363)
راز زندگی: از کتاب به قول پرستو- نشر زلال- چاپ اول 1375
غنچه با دل گرفته گفت:
زندگی
لب ز خنده بستن است
گوشه ای درون خود نشستن است
گل به خنده گفت
زندگی شکفتن است
با زبان سبز راز گفتن است
گفتگوی غنچه و گل از درون باغچه باز هم به گوش می رسد
تو چه فکر می کنی
کدام یک درست گفته اند
من فکر می کنم گل به راز زندگی اشاره کرده است
هر چه باشد اوگل است
گل یکی دو پیرهن بیشتر ز غنچه پاره کرده است!

آثار

از وی در زمینه هایی چون شعر کودک و نثر ادبی، آثاری منتشر شده است که به آنها اشاره می کنیم:
طوفان در پرانتز (نثر ادبی، ۱۳۶۵)،
منظومه ظهر روز دهم (شعر نوجوان، ۱۳۶۵)،
مثل چشمه، مثل رود (شعر نوجوان، ۱۳۶۸)،
بی بال پریدن (نثر ادبی، ۱۳۷۰)
به قول پرستو (شعر نوجوان، ۱۳۷۵).
مجموعه شعر آینه های ناگهان (۱۳۷۲)،
گزینه اشعار (۱۳۷۸، مروارید)
مجموعه شعر گل ها همـه آفتابگردانند (۱۳۸۰، مروارید)،
دستور زبان عشق (۱۳۸۶، مروارید) اشاره کرد.
«دستور زبان عشق» آخرین دفتر شعر قیصر امین پور بود که تابستان ۱۳۸۶ در تهران منتشر شد و بر اساس گزارش ها، در کمتر از یک ماه به چاپ دوم رسید.

وقت رفتن

وی پس از تصادفی در سال ۱۳۷۸ همواره از بیماری های مختلف رنج می برد و حتی دست کم دو عمل جراحی قلب و پیوند کلیه را پشت سر گذاشته بود و در نهایت حدود ساعت ۳ بامداد سه شنبه ۸ آبان ۱۳۸۶ در بیمارستان دی درگذشت. پیکر این شاعر در زادگاهش گتوند و در کنار مزار شهدای گمنام این شهرستان به خاک سپرده شد. پس از مرگ وی میدان شهرداری منطقه 2 واقع در سعادت آباد به نام قیصر امین پور نامگذاری شد.
تا نگاه می کنی
وقت وقت رفتن است
باز هم همان حدیث همیشگی!
پیش از آنکه باخبر شوی
لحظه عزیمت تو ناگزیر می شود
آی...
ای دریغ و حسرت همیشگی!
ناگهان
چقدر زود
دیر می شود!

Sources

Keywords