شرح اسماء الله الحسنی (لوامع البینات شرح اسماء الله و الصفات)

از دیگر آثار امام فخرالدین رازی کتاب «شرح اسماء الله الحسنی» می باشد که به زبان عربی تدوین شده است. امام فخر رازی از نویسندگانی است که ید طولایی در تصنیف و تألیف کتاب های مختلف در علوم مختلف دارد و تألیفات او در غایت اتقان و ترتیب است به طوری که ابن خلکان می نویسد: «او اولین کسی است که این ترتیب را در کتاب هایش به کار می گیرد و آنچه که دیگران قبل از او نیاورده اند را می آورد».

معرفی اجمالی نویسنده:
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاءالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فرا گرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراء النهر سفر کرد. ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سال های پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود. امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد، ضیاءالدین، شمس الدین. امام فخر در سال های پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتاب هایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

ساختاربندی کتاب:
در ابتدای این کتاب شرحی از زندگی نامه مولف آمده است. سپس وارد بحث شده و به بررسی حقیقت اسم و مسمی و تسمیه می پردازد، فرق بین اسماء و صفات را می گوید و اندیشه مذاهب اهل علم راجع به اسماء و صفات را بازگو می کند. اسمای الهی را تقسیم می کند و از «لا اله الا الله» شروع کرده و یک به یک اسماء الهی که نزدیک به 100 اسم می باشد را بررسی می کند و آنها را شرح می دهد. فخر رازی در شرح هر یک از اسماء ابتدا به بیان اینکه آیا این اسم در قرآن موجود است یا خیر می پردازد و آیه موجود را نیز ذکر می کند و در ذیل آن به ذکر آرای بزرگان و اهل علم می پردازد.

Sources

Keywords