مجموعه رسائل اعتقادی

این کتاب یکی از آثار و تألیفات علامه مجلسی است که به زبان فارسی نوشته شده است. در این کتاب 7 رساله از رسائل اعتقادی علامه مجلسی گنجانده شده که به شرح زیر می باشد:
1- رساله اول: رساله فرق میان صفات فعل و ذات است، در مرحله اول معنا و مراد از صفات فعل و ذات را بیان فرموده و عبارات محدثین همچون مرحوم کلینی و صدوق نقل نموده و سپس تحقیقی پیرامون کلام آن دو بزرگوار به رشته تحریر در آورده و بعد از آن چهار مسلک راجع به عدم زیادتی صفات از جماعتی از بزرگان نقل فرموده اند و سپس بحثی پیرامون اراده می کنند که آیا از صفات ذات است یا از صفات فعل و در خاتمه رساله جمع بندی راجع به حاصل کلام مرحوم صدوق و کلینی در فرق میان صفات ذات و صفات فعل می فرمایند. در اکثر تراجم از این رساله نام برده شده و در ذریعه از آن به رساله فی صفات الذات و صفات الفعل تعبیر شده و فرموده این رساله در حدود چهار صد بیت است.
2- رساله دوم رساله تحقیق مسئله بدا است در مرحله اول معنای بدا را در لغت بیان می فرمایند و سپس اقوالی را که در بدا قائل شده اند نقل می کند و بعد از آن مختار خود را مفصلا بیان می نمایند و سپس فوایدی که در معتقد بودن به بدا می باشد به نحو مبسوطی با نقل بعض احادیث اهل بیت عصمت و طهارت (ع) رساله را به پایان می رساند.
3- رساله سوم: رساله جبر و تفویض است در مرحله اول حدیثی در کتاب توحید و عیون اخبار الرضا مرحوم صدوق از امام هشتم (ع) راجع به جبر و تفویض نقل می نمایند با ترجمه فارسی آن و همچنین حدیثی از امام دوم (ع) و سپس دو قول مشهور از میان اقوال در جبر و تفویض را نقل می کنند و دو قول عبارت است از مذهب اشاعره و مذهب معتزله و سپس مختار مذهب حق را در آن بیان می فرمایند که عبارت باشد از اینکه جبر و تفویض هر دو باطل است و امری در میان این دو امر حق است و این مطلب را با بسط تمام با نقل روایات رساله را به پایان می رساند.
4- رساله چهارم: رساله دفع شبهه حدیث جهل و معرفت است و حدیث عبارت از حدیثی است که مرحوم کلینی در اصول کافی از حضرت امام صادق (ع) روایت کرده که فرموده اند اختلاف واقع شده که مراد از معرفت و جهل در حدیث چیست؟ هفت وجه را در این باره ذکر می فرمایند و با رد و ایراد در وجوه مذکوره رساله را به پایان می رسانند.
5- رساله پنجم: این رساله ترجمه چهارده حدیث پیرامون امام زمان (عج) و مسئله رجعت است که عبارت بوده باشند از: 1. بشارت به خروج قومی در آخر الزمان و طلب نمودن حق را 2. علایم قبل از ظهور حضرت 3. تفسیری راجع به حروف مقطعه اول سور قرآن و استخراج ظهور حضرت از آن 4. چگونگی ازدواج نرجس خاتون با امام حسن عسکری (ع) 5. چگونگی ولادت با سعادت منجی بشریت حضرت صاحب الامر و الزمان (عج) 6. سوالات سعد بن عبدالله از امام زمان (عج) در محضر امام حسن عسکری (ع) 7. وقایع بعد از وفات امام حسن عسکری (ع) و مورد نظر قرار گرفتن امام زمان (عج) از طرف خلفای جور 8. وقایع بعد از ظهور حضرت حجت (عج) 9. خبر دادن پیغمبر اکرم (ص) به ظهور ائمه معصومین (ع) و دعای مخصوص هر یک از آنها 10. علایم ظهور آن حضرت 11. وقایع بعد از ظهور آن حضرت 12. رجعت پیغمبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) 13. رجعت تمام انبیا و اوصیا و خوبان و بدان 14. وظیفه مردم در زمان غیبت
6- رساله ششم: رساله بهشت و دوزخ است و این رساله در یک مقدمه و دو فصل است که مقدمه در بیان معاد جسمانی و دو فصل در احادیث وارده در احوال بهشت و دوزخ است.
7- رساله هفتم: رساله حکمت و فلسفه شهادت امام حسین (ع) است و رساله ای است در بیان حکمت شهادت سید الشهدا، امام حسین بن علی، شهید کربلا، و رفع بعضی شبهات که در این باب به خاطر اکثر شیعیان می رسد.

معرفی اجمالی نویسنده:
ملا محمد باقر فرزند علامه محمد تقی مجلسی (مجلسی اول). این پدر و پسر هر دو علامه بودند ولی علامه مجلسی به طور مطلق، همین (ملامحمد باقر مجلسی اصفهانی) صاحب کتاب گران سنگ بحارالانوار است. او از بزرگان فقهای اثنی عشریه و علمای امامیه، محقق، متکلم جامع معقول و منقول و در تفسیر و حدیث و درایه و علم رجال و اصول فقه و کلام و سایر علوم دینی، متبحر و محیی آثار ائمه طاهرین و امام جمعه و جماعت شهر اصفهان و از طرف سلاطین وقت "شیخ الاسلام" و دارای نفوذ کامل بود. سال 1037 هـ ق در یک خانواده عالم در اصفهان متولد شد. از همان اوایل کودکی در سایه توجه خاص پدر دانشمندش به تحصیل علم پرداخت و در علوم متداول آن زمان در حوزه درسی پدر در اصفهان، باهوش و استعداد فوق العاده اش، توانست خیلی زود در مدتی کوتاه مراحل مختلف علمی را طی کند و با دو برادر بزرگترش، "ملا عزیزالله" و "ملا عبدالله" در میان علما مشهور شود. خدمات دینی متنوع او از حیث تألیف و تدریس و احقاق حقوق و ترویج و احیای شریعت و نشر آثار و اخبار فقه و ادعیه و قصص و دیگر شرعیات که به زبان فارسی ترجمه کرده و در تمام بلاد اسلامی مخصوصا بلاد عجم، بوده است. او علاوه بر این خدمات و اجرای احکام شرع و تمشیت امور مسلمین، در حفظ و حراست کشور و مملکت که آن روزها به واسطه قلت تدبیر شاه سلطان حسین صفوی رو به انحطاط رفته بود، سهم به سزایی داشت و در واقع به وجود او بسته بود و از همین رو، در دهه نهم از قرن یازدهم هجری، از طرف شاه سلیمان صفوی در شهر اصفهان (که در آن موقع پایتخت ایران) بود، اجرای امور، به عهده علامه مجلسی واگذار شد و او نیز چنانچه باید و شاید، به انجام وظایف لازمه، مشغول شد.
علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمد صالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی "ملا محسن فیض کاشانی" در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزایری، 2- میرمحمد صالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میرمحمد حسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزایری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمد باقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمد علی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او به طور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 هـ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمد تقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ساختاربندی کتاب:
مقدمه- رساله فرق میان صفات فعل و ذات- رساله تحقیق مسئله بدا- رساله جبر و تفویض- رساله دفع شبهه حدیث جهل و معرفت- ترجمه چهارده حدیث راجع به امام عصر و علایم ظهور و رجعت- رساله بهشت و دوزخ- رساله حکمت و فلسفه شهادت امام حسین (ع)

Sources

Keywords