قراضة طبیعیات

این کتاب از تألیفات ابن سینا است که کتاب نفیسی است از نثر علمی فارسی در مباحثات طبیعیات. ظاهرا در اواخر قرن پنجم یا در اوایل قرن ششم هجری تألیف شده است. قراضه یعنی ریزه و خرده هایی است که از قطع چیزی ساقط شود. "قراضة الطبیعیات" یعنی خرده ها و اجزایی از طبیعیات و این معنی با ملاحظه مطالب متن کتاب تأیید می شود زیرا مؤلف از اجزا متفرق طبیعیات بحث می کند. احتمالا ابن سینا این کتاب را به فرمان امیری تألیف کرده اما نام او در متن کتاب مذکور نیست و تنها مؤلف صفات و فضایلی از امیر مذکور را نقل کرده است. موضوع این کتاب مباحث مختلف علوم طبیعی است.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).

ساختار بندی کتاب:
فصل اول اندر مسائل حیوانی (شامل 16 باب) برخی از ابواب به شرح زیر است: چراست که مردم از جمله حیوان راست قامت آمد، چراست که چشم و دهان را انطباق است و گوش و بینی را نیست، چراست که بعضی از حیوان را دندان پیش زبرین نیست و بعضی را هست، چراست که نکهت مردم گرم باشد و چون بدمد سرد باشد و...
فصل دوم اندر مسائل نباتی (شامل 8 باب) برخی از ابواب به شرح زیر است: چراست که سفال گوز بیرونست و سفال خرما از اندرون، چراست که نیلوفر به شب اندر روشنایی سرخ نماید و به روز بنفسجی نماید، چراست که سرکه بر زمین همی بریزی برجوشد و...
فصل سوم اندر مسائل معدنی (شامل 10 باب) برخی از ابواب به شرح زیر است: چراست که یاقوت سرخ را که اندر آتش بتابی سپید شود و چون از آتش برون آری بلون خویش باز آید، بیجاده و کهربا کاه را چگونه کشند، چراست که زر بسیماب گداخته و سررشته گردد و...
فصل چهارم اندر مسائل نوادر (شامل 16 باب) برخی از ابواب به شرح زیر است: چراست که هبا اندرون خانه به بینند و بیرون به صحرا نبینند، چراست که آب اندر کوزه به زمستان یخ بندد کوزه بشکافد، چراست که اندر صحرا نشنوی و اندر کوه بشنوی، سبب مجره چیست و...
در انتهای کتاب فهرست نام های تاریخی، نام های جغرافیایی و جای ها، نام های مؤلفات، واژه ها و اصطلاحات و... آورده شده است.

Sources

Keywords