رساله تحفه و رساله ترغیب بر دعا

رساله تحفه از نفیس ترین رسائل شیخ است که دلالت می کند بر حسن عقیده و نیت پاک و نورانیت روح شیخ.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).

سبب تألیف رساله:
هنگامی که شیخ از امور دولتی کناره گرفته و از شواغل دنیوی دوری جسته یکی از دوستان صمیمی که او را به نام برادر خوانده حضرت شیخ را نصیحت کرده و برای به دست آوردن ریاست و ذخیره کردن اموال ترغیب نموده، شیخ این رساله را در جواب آن دوست تألیف فرموده و در ابتدا معنی سعادت حقیقی و ریاست واقعی را برای او بیان کرده و آن را رساله تحفه نام نهاده و چندین مسئله مهم فلسفی را در آن گنجانده و در اطراف آن مسائل بحث شافی وافی کرده:
مسئله اولی: در بیان معنی سعادت و چگونگی رسیدن به نعیم آخرت است.
مسئله دوم: در بیان اثبات تجرد نفس ناطقه
مسئله سوم: در بیان آنکه نفس ناطقه قبول فساد نمی کند
مسئله چهارم: در بیان استمداد نفس ناطقه از فیض الهی
مسئله پنجم: در بیان آنکه اجرام علوی صاحب نفس ناطقه می باشند
مسئله ششم: در بیان حالات نفس ناطقه پس از مفارقت از بدن
مسئله هفتم: در بیان نمودن آن راهی که انسان را به سعادت عظمی می رساند و او را از شقاوت در عالم آخرت خلاصی می دهد
مسئله هشتم: در بیان معنی عدالت در نظر حکما که خاتمه و نتیجه مسائل مذکوره است.

رساله ترغیب به دعا:
این رساله را شیخ برای راهنمایی واصلین به حق تألیف نموده که رساله تحریص و ترغیب است. این رساله از 5 صفحه تجاوز نمی کند و در همین مختصر، شیخ فصایحی را به کسانی که می خواهند در عدد اولیاء به شمار آیند و از جمله واصلین به حق گردند، می کند از جمله او در مورد بیدار شدن از خواب غفلت می گوید که راه چاره را غلبه بر هوای نفس و خیالات شیطانی می داند و همچنین گفتن اذکار را هم پیشنهاد می کند، همچنین او از مهار کردن نفس اماره و از انوار الهی و فیوضات نامتناهی حق و... می گوید.

ساختاربندی کتاب:
برخی از عناوین این کتاب به شرح زیر می باشد:
معنی سعادت در نظر شیخ الرئیس- دلایل بر تجرد و جوهریت نفس ناطقه انسانی- در بیان آنکه نفس قبول فساد نمی کند- در بیان آنکه استمداد نفس است از فیض الهی- در بیان آنکه اجرام علوی صاحب نفس ناطقه اند- در بیان حالات نفس ناطقه پس از مفارقت از بدن- در بیان آن راهی که انسان را به سعادت می رساند- معنی عدالت به عقیده حکما- رساله ترغیب بر دعا.

Sources

Keywords