فضیل بن یسار بصری نهدی (فُضَیل بن یَسار بَصری)

ابوالقاسم (ابومشور) فضیل بن یسار نهدی بصری از اصحاب برجسته امام پنجم و امام ششم شیعیان (ع) فقیه مفسر و محدث و موثق قرن دوم ه.ق.
نسب او به قبیله بنی نهد می رسد که در یمن بودند و از فرزندان نهد بن لیث یمنی هستند. تاریخ تولد او دقیقا معلوم نیست ولی در اواخر قرن اول ه.ق در کوفه متولد شد دوران اولیه زندگی را در آنجا گذراند و بعدا به بصره رفت و تا آخر عمرش در همانجا ماند و از همین رو به بصری معروف شد.
فرزندانش: قاسم و علاء و نوه اش: محمد پسر قاسم همگی از محدثان موثق و از بزرگان اصحاب بودند فضیل مردی بزرگ و جلیل القدر و از چهره ها و شخصیت های عظیم الشأن بود که همه او را به استقامت در دین و معرفت می شناختند شکوفایی او در قرن دوم ه.ق در محضر دو امام بزرگوار حضرت باقر و حضرت صادق (ع) بود.

جایگاه او در دیدگاه امام صادق (ع) و بزرگان دین
امام صادق (ع) در موارد متعدد او را ستوده و می فرمود: «فضیل از اصحاب پدر من است و من دوست می دارم که انسان اصحاب پدرش را دوست بدارد.» در روایت دیگری است که هرگاه امام صادق (ع) او را می دید که به طرف آن حضرت می آید می فرمود: «بشر المخبتین من احب ان ینظر الی رجل من اهل الجنه فلینظر الی هذا؛ بشارت باد به انسانهای خاضع و فروتن هر کس دوست دارد که مردی از اهل بهشت را ببیند به این مرد نگاه کند.»
و باز روایتی دیگر که آن حضرت می فرمود: «زمین به فضیل بن یسار آرامش و انس می گیرد.» یا می فرمود: «به به مژده بده انسان های فروتن را درود بر کسی که زمین به او انس می گیرد.»
بعد از وفات او نیز وقتی جریان تغسیلش را برای امام صادق (ع) شرح دادند آن حضرت فرمود: «خدا رحمت کند فضیل را او از ما اهل بیت بود.»
نام او در بین اصحاب اجماع است. (اصحاب اجماع جمعی از اصحاب ائمه معصومند که علمای شیعه به وثاقت و اعتبار منقولاتشان ائمه معصومین اجماع و اتفاق دارند) شیخ طوسی او را از اصحاب دو امام بزرگوار (ع) و موثق دانسته است.
شیخ مفید در رساله علویه خود او را از فقهای اعلام و از پیشوایانی که حلال و حرام و فتوی از آنها نقل شده نام می برد و می گوید: «وی از کسانی است که هیچکس او را شماتت و مذمت نکرده است.» شیخ نجاشی نیز او را موثق، برقی هم او را از اصحاب امامین حضرت باقر و حضرت صادق (ع) می داند.

اساتید و شاگردان
به نقل منابع تاریخی او از محضر امام سجاد، امام باقر و امام صادق (ع) بهره مند بوده و به دو استاد دیگر چون زکریا بن عبدالله نقاص و عبدالواحد بن مختار انصاری اشاره شده است.
زکریا اهل کوفه و از راویان امام پنجم و امام ششم است.
اما عده ای از راویان بزرگ که از چهره های شاخص و برتر حدیثی شیعه اند چون حسن بن محبوب، یونس بن عبدالرحمن، ابان بن عثمان، جمیل بن دراج، حریز بن عبدالله، حماد بن عثمان، سیف بن عمیره و عمر بن اذینه از او روایت کرده و از شاگردان مکتب روایی او که بعضیشان از «اصحاب اجماع» بوده که تا عصر ما تمام دانشوران شیعه به بزرگی فضل و دانش و کمال آنها اتفاق نظر دارند. کتاب حدیثش را جمعی از راویان نقل کرده و کتاب تفسیر او حدودا سال 147 ق تالیف شده است. در پایان یکی از احادیث او از امام باقر (ع) را نقل می کنیم.
امام باقر (ع) فرمود: «زیارت قبر رسول خدا (ص) برابر با حج پذیرفته شده به همراه رسول خداست.» (کامل الزیارات باب 2) فضیل در زمان حیات حضرت صادق (ع) از دنیا رحلت نمود. تاریخ دقیق آن مشخص نیست.

Sources

Keywords